در صفحه بعد نمونه ای از صورت سود و زیان طبق قانون بازار اوراق بهادار را ملاحظه می‌نمایید

مفهوم سود حقیقی: مفهوم و متغیرهای مؤثر بر سودآوری در دوره های مختلف، مورد توجه مدیران و تحلیلگران بوده است و هنوز هم تفسیرهای گوناگونی از مفهوم سود ارائه می شود. سود، یکی از اقلام مهم و اصلی صورت‌های مالی است. معمولا سود به ‌عنوان مبنایی برای تدوین سیاست پرداخت سود تقسیمی و مالیات و راهنمایی است برای سرمایه گذاری و از همه مهمتر، کیفیت عملکرد و معیار ارزیابی مباشرت مدیرت بر منابع یک بنگاه اقتصادی را نشان می‌دهد(رضانژاد، ۱۳۸۹، ص۳).

مک نیل برای مفهوم سود و زیان تعریف زیر را ارائه می‌دهد:

« سود عبارت است از افزایش در خالص ثروت سهام‌داران، و زیان عبارت است از کاهش در خالص ثروت سهام‌داران. این تعریف بسیار منحصر و مفید و روشن و از دیدگاه ریاضی قابل اثبات است.»

در بیشتر مواقع ، میزان سود یک بنگاه اقتصادی ، معیاری برای تقسیم سود می‌باشد، در حالی که باید توجه داشت که قدرت نقدینگی و چشم انداز سرمایه گذاری ، دو متغییر دیگر در سود تقسیمی می‌باشند. همچنین سود یک ابزار برای پیش‌بینی رویدادهای اقتصادی اتی است.

قاعده کلی در صورت سود و زیان و برای به دست آوردن سود به شرح ذیل می‌باشد:

درآمد – هزینه = سود

در بانک‌ها درآمدها به دو دسته مشاع و غیر مشاع تقسیم می‌شود:

درآمد مشاع: درآمدهایی هستند که از محل سرمایه گذاری مشترک بین سپرده گذاران و نیز حق الوکاله سهم بانک و همچنین از محل درآمدهای مشترک حاصل بین بانک و وام گیرندگان از محل تسهیلات اعطایی به دست می‌آیند(رضانژاد،۱۳۸۹، ص۲).

درآمد غیرمشاع: درآمدهایی هستند که از محل ارائه انواع خدمات و کارمزدهایی که اخذ می شود به دست می‌آید(رضانژاد،۱۳۸۹، ص۲).

همان‌ طور که گفته شد سود حاصل از تسهیلات یا همان نرخ بهره دریافتی از مشتریان در قبال اعطای تسهیلات در قسمت سود تسهیلات اعطایی منظور می‌گردد. ‌در مورد شناسایی درآمد عقود اسلامی بر مبنای روش تعهدی در نظام بانکی کشور به روش‌های زیر باید عمل گردد(اداره مطالعات و مقررات بانکی، ۱۳۸۴):

الف- درآمد عقود فروش اقساطی، اجاره به شرط تملیک، جعاله، خرید دین و قرض الحسنه در سررسید یا پایان سال، هرکدام که زودتر باشد و همچنین درآمد حاصل از وجه التزام اقساط سررسید گذشته و معوق عقود مذکور در پایان هر دوره مالی بر اساس قرارداد قابل شناسایی است.

ب- درآمد عقود مشارکت مدنی، مضاربه، سلف و جعاله و وجه التزام مربوط به تسهیلات سررسید گذشته و معوق فوق ‌بر اساس قرارداد و برآورد متکی به ضوابط داخلی بانک در پایان هر دوره مالی قابل شناسایی برای انعکاس در حسابهای بانک خواهد بود.

ج- طبق استانداردهای حسابداری در روش تعهدی لازم است به موارد زیر توجه شود:

• • جریان منافع اقتصادی مرتبط با قرارداد، به درون بانک محتمل باشد.

• مبلغ درآمد موضوع قرارداد را بتوان به گون های اتکا پذیر انداز هگیری کرد.

لازم به ذکر است تأخیر و دیر کرد در باز پرداخت اقساط (وجه التزام) هم در این قسمت شناسایی و منظور می‌گردد. مبنای اخذ وجه التزام، در عقود مبادله ای مبلغ هر قسط می‌باشد به نحوی که عدم بازپرداخت هر قسط در سررسید مقرر موجب می شود تا بانک مبلغ هر قسط را پایه محاسبه وجه التزام قرار دهد. بدیهی است در صورتی که به علت عدم ایفای تعهد مشتری، کل اقساط آتی به دین حال تبدیل گردد، پایه محاسبات کل مبلغ پرداخت نشده قرارداد می‌باشد. در عقود مشارکتی هم از آنجایی که مشتری بانک در این عقود بدهکار بانک نمی باشد بلکه شریک آن است و عین مبلغی که از بانک دریافت می کند (اصل سهم الشرکه بانک) کماکان متعلق به بانک می‌باشد، لذا هر گونه ارزش افزوده و یا تبدیلی که بر اصل سهم الشرکه بانک ایجاد شود، متعلق به بانک است. از این رو وجه التزام نسبت به مبلغ تسهیلات و فوائد مترتب بر آن قابل محاسبه می‌باشد(اداره مطالعات و مقررات بانکی، ۱۳۸۶) .

سودهایی که در ازای سرمایه گذاری در اوراق مشارکت : سهام ” املاک و … و همچنین سود سپرده گذاریهای در سایر بانک‌ها در قسمت سود حاصل از سرمایه گذاریها و سپرده گذاریها منظور می شود.

بانک‌ها سودهای علی الحساب پرداختی به مشتریان خود را در (سود علی الحساب سپرده های سرمایه گذاری ) ثبت می‌نمایند.که مبنای محاسبه این سود، برای سپرده های سرمایه گذاری کوتاه مدت ‌بر مبنای‌ کمترین مانده در هر روز (با رعایت شرط حداقل مانده برای دریافت سود) محاسبه و در پایان ماه پرداخت گردد. چنانچه دارنده حسابی نسبت به انسدادآن اقدام نماید، در این صورت درتاریخ انسدادحساب، سودقابل محاسبه و پرداخت خواهد بود و ‌در مورد سپرده های سرمایه گذاری بلندمدت، چنانچه دارنده حسابی قبل از انقضای قرارداد، نسبت به انسداد آن اقدام نماید، سود متعلقه بر مبنای تعداد کل روزهای سپرده گذاری محاسبه و پرداخت گردد(اداره مطالعات و مقررات بانکی، ۱۳۸۱) .

تفاوتی که از سود کسب شده در پایان سال و سود علی الحساب پرداختی در طی سال به مشتریان داده می‌شود در “تفاوت سود قطعی و علی الحساب سپرده های سرمایه گذاری” منظور می‌گردد . سود قطعی زمانی در پایان سال به سپرده گذاران تعلق می‌گیرد که سود علی الحساب واریزی کمتر از سود پایان سال باشد که نهایتاً ‌به این ما به التفاوت سود قطعی گفته و در حساب مذکور به ثبت می‌رسد.

درآمدهایی هستند که به صورت غیر مشاع در صورت سود و زیان شناسایی می‌گردند که یکی از آن ها درآمد کارمزد می‌باشد: درآمد کارمزد به درآمدهایی تلقی می‌شود که در نتیجه ارائه خدمات به مشتریان از مشتریان اخذ می‌گردد که به در امر صدور کارت- وصول چک- نقل و انتقالات غیر حضوری و …. اشاره نمود

بانک‌ها با توجه به مبادلات ارزی که با شعب خود در خارج از کشور و یا خرید و فروش ارزی که جهت سرمایه‌گذاری انجام می‌دهند تفاوتهایی در بین نرخ‌های ارز وجود دارد که مبلغ مذکور در حساب نتیجه مبادلات ارزی منظور می‌گردد.

در بانک‌ها درآمدهایی هستند که در گروه‌های ذکر شده در بالا قرار نمی‌گیرند که اینگونه اقلام در حساب “سایر درآمدها” ارائه می‌گردد.

هزینه ها در صورت سود و زیان به موارد ذیل تقسیم‌بندی می‌گردند:

۱) هزینه های اداری و پرسنلی: این هزینه ها شامل هزینه های حقوق و دستمزد پرسنل، کارانه‌ها، هزینه های اجاره، هزینه آبونمان و … می‌باشد.

۲) هزینه مشکوک الوصول: هزینه های مطالبات مشکوک الوصول در این حساب ثبت و منظور می‌شود.

۳) هزینه های مالی: به هزینه هایی همچون هزینه بانکی، حسابرسی و … در این حساب منظور می‌گردد.

۴) هزینه کارمزد: این هزینه شامل خدماتی می‌باشد که به آن ها هزینه انجام عملیاتی از طرف بانک‌ها و سازمان‌های دیگر که به بانک ارائه داده شده است