بانک جهانی^[۲۵] سرمایه اجتماعی را پدیده ای می‌داند که حاصل تأثیر نهادهای اجتماعی ، روابط انسانی وهنجارها بر روی کمیت وکیفیت تعاملات اجتماعی است و تجارت این سازمان نشان داده است که این پدیده تأثیر قابل توجهی بر اقتصاد وتوسعه کشورهای مختلف دارد .سرمایه اجتماعی برخلاف سایر سرمایه ها به صورت فیزیکی وجود ندارد بلکه حاصل تعاملات و هنجارهای گروهی واجتماعی بوده واز طرف دیگر افزایش آن می‌تواند موجب پایین آمدن جدی سطح هزینه های اداره جامعه و نیز هزینه های عملیاتی سازمان‌ها شود (رحمانی وکاوسی به نقل از بانک جهانی،۱۳۸۷: ۳۹).سرمایه اجتماعی موضوعی جدید در مطالعات توسعه ، اقتصاد وجامعه شناسی در سطح جهانی است همچنین پدیده ای است غیر رسمی که در روابط اجتماعی گروهی از افراد بر اساس مشارکت ، همبستگی ، اعتماد متقابل به ‌عنوان ارزش رخ نشان می‌دهد و جریان آن منافع مشترک افراد ذینفع را تضمین وهزینه های زمانی ومادی را در مدیریت های سیستم کاهش می‌دهد. (رحمانی وکاوسی،۱۳۸۷: ۳۹).

جدول شماره(۲-۱) تعریف و سطوح تحلیل سرمایه اجتماعی

سطح تجزیه و تحلیل

هدف

(رسیدن به ……)

تعریف سرمایه اجتماعی

محورها

صاحب‌نظران

افراد در حالت رقابت با هم (فرد با فرد)

سرمایه اقتصادی

منابعی هستند که منافع عمومی را مورد ارزیابی قرار می‌دهند.

پیربوردیو

افراد در ‌گروه‌های فامیلی و اجتماعی(فرد با گروه)

سرمایه انسانی

جنبه هایی از ساختار اجتماعی است که اعضاء از آن به عنوان منبعی برای رسیدن به منافع خود استفاده می‌کنند.

جیمز کلمن

حکومت های سیاسی در سطح ملی(گروه با حکومت ملی)

دموکراسی و توسعه اقتصادی

اعتماد هنجارها و شبکه هایی که تسهیل کننده همکاری اعضاء برای رسیدن به منافع مشترک است.

رابرت پوتنام

–

–

مجموعه ای از هنجارها یا ارزش های غیر رسمی که شامل ارزش های مثبت و منفی هستند.

فرانسیس فوکویاما

افراد در شبکه ها و ساختارهای اجتماعی

–

دسترسی و استفاده از منابع نهفته در روابط و شبکه های اجتماعی

لین

گروه ها و سازمان ها

–

منابعی که از طریق شبکه های فردی یا سازمانی قابل حصول هستند

بیکر

محلی و ملی

–

شبکه ها و همگرایی بین بخش های مختلف

ولکوک و ناریان

افراد در سازمان های داوطلبانه

–

پویش های بین مردم که شبکه ها، هنجارها و اعتماد اجتماعی را موجب می شود

کاکس

در سطوح محلی

–

نیرویی که در بافت اجتماعی نهفته است

بالن و اونیکس

افرد در زمینه‌های محلی و اجتماعی

–

شبکه ای که به واسطه آن امکان ارتباط و اتصال برای مردم فراهم می شود

بارت

خرد و کلان

–

پیوستگی های عینی وذهنی بین افراد

پاکستون

خرد ، میانی، کلان

–

نیرویی که توان توسعه اقتصادی را در جامعه از طریق روابط اجتماعی افزایش می‌دهد

ترنر

گروهی – طبقاتی

–

استفاده از انرژی جمعی و اتکاء به یکدیگر از روی اجبار و ضرورت

کارل مارکس

فردی – بین فردی

–

بده بستان یا داد و ستد برای سامان دادن به مناسبات بین فردی

جو رج زیمل

فردی – گروهی

–

تعاملات و همکاریی که بر مبنای ارزش ها وهنجارهای اجتماعی است

دورکیم و پارسونز

بین فردی

–

مفاهیمی از قبیل اعتماد که ملازماتی را در متن اجتماعی برای افراد ایجاد می‌کند

ماکس وبر

فردی – گروهی

–

اعتماد و همبستگی فشرده که مبین وجود داد و ستد اقتصادی می‌باشد

گلن لوری

فردی – گروهی

–

شبکه اجتماعب فشرده که به بهبود کیفیت زندگی کمک می‌کنند

جین جاکوب

گروهی

–

پیوند های ضعیف درون گروهی که منجر به پیوند با گروه خارجی می شود

گرانو وتر

شبکه ای

–

فرایند حل مشکلات به وسیله قرار گرفتن در شبکه روابط اجتماعی

کلارک سون

سازمانی

–

ایجاد روابط مبتنی بر اعتماد و ایجاد روح تعاون(درون سازمانی، بین سازمانی، مشتریان و شرکای)

کوهن و بروکساک

سازمانی

–

ارزش ها عقاید و …(بعد شناختی) ساختار و شبکه های تصمیم گیری جمعی(بعد ساختاری)

کریشنا و شرادر

فردی- سازمانی- اجتماعی

–

منابعی که در سطح فردی، سازمانی و اجتماعی موجب افزایش ظرفیت جامعه و سازمان می شود

فالک و کیلیاتریک

سازمانی — اجتماعی

–

سرمایه اجتماعی سطح کلان(محیط فعالیت سازمان)سرمایه اجتماعی سطح خرد(بعد شناختی و ساختاری)

بین و هیکس

منبع: مدیریت و سرمایه اجتماعی(پژوهشنامه)،۱۳۸۷

۲-۸- هدف سرمایه اجتماعی

تجزیه سرمایه اجتماعی در سطح خود معمولاً وابسته به نوشته های «رابرت پاتنام» است، پاتنام بیان می‌کند که سرمایه اجتماعی به عنوان ترکیب سازمان های اجتماعی آن ها نظیر شبکه های شخصی یا خانواده ها ونیز هنجارها وارزش ها وابسته است که ظاهر انجمن ها واجتماع را مشخص می‌کند. «پاتنام» فقط جنبه مثبت آن ها را دیده بود ، اما دیگران موارد منفی را تشخیص دادند ومشخص شد که این موارد می‌تواند از روابط بین افراد ناشی شود.

جیمز کلمن، سرمایه اجتماعی را یک متغییر بین اجزای مختلف ؛که همگی شامل برخی جنبه‌های ساختاری اجتماعی هستند ‌و تسهیل برخی کارهای عاملان –چه افراد وچه نمایندگان شرکت ها –در داخل این ساختار است تعریف می‌کند.در این تعریف به صورت ضمنی رابطه بین گروه ها بیشتر از روابط شخصی لحاظ شده است.

یک نظریه از سرمایه اجتماعی، شامل محیط های کلان سیاسی واجتماعی است که به شکل ساختار اجتماعی است وهنجارها راتوسعه می‌دهد، علاوه بر آن جامعه غیر رسمی اغلب محلی ، ویا سلسله مراتب افقی ورابطه بین عقاید ، این نظر شامل رابطه وساختار رسمی یک انجمن نظیر رژیم سیاسی ، حق قانونی ، سیستم دادگاه ها ‌و اختیارات سیاسی وغیر نظامی می‌باشد.

این موارد ‌بر اساس کار «داگلاس نورث» و«مانکور اولسن» شکل گرفته اند .این گونه مؤسسات دارای یک تأثیر بحرانی برروی نرخ وطرح توسعه اقتصادی هستند .(صالحی امیری وکاوسی،۳۹:۱۳۸۴)

۲-۹- سرمایه اجتماعی چه ایده هایی رابا خود آورده است؟