در حال حاضر که هم سیاست جهانی و هم سیاست خاورمیانهای در شرایط دوران انتقالی قرار دارند. چرخش قدرت، افول نسبی قدرت های سنتی و قدرت یابی قدرت های نوظهور، واژگان پر کاربرد این شرایط محسوب می‌شوند. تعابیر «ایران قدرت برتر منطقهای» و یا «ایران، قدرت منطقهای آسیای غربی» از جمله گزاره هایی است که پس از توافق ژنو در سخن پردازی های استراتژیک و ادبیات ژئوپولتیک رایج شده است. البته توصیف ایران به عنوان «قدرت منطقهای» پدیده جدی نیست و ایران به دلیل برخورداری از بسیاری از مؤلفه‌ها وعناصرقدرت در همه حوزههایژئوپولتیکی،اقتصادی، فرهنگی، سیاسی، نظامی و مانند آن، قدرت منطقهای و بازیگر فرامنطقهای طبیعی آسیای غربی بوده است. اما اهمیت کاربرد این تعابیر در شرایط حاضر به شناسایی این موقعیت از سوی سایر واحدهای نظام بین‌المللی باز می‌گردد. مزایا و امتیازات ناشی از این رخداد ژئوپولتیک، سرمایه بین‌المللی ارزشمند کشورمان می‌باشد (مولائی، ۱۳۹۲، ۷)
شکاف برداشتن رژیم تحریم ها
آغاز اجرای گام اول و لغو شدن برخی تحریم ها، آغازی بر ایجاد شکاف در دیوار تحریم هاست. این مسئله مورد اذعان غربی ها هم است. تحلیل جاری در غرب این است که رژیم تحریم ها علیه ایران، با این توافق شکاف برداشته است.
شکاف اجماع بین‌المللی علیه ایران
بر هیچ کس پوشیده نیست که اجماع علیه ایران روزبه روز در حال افزایش بود و با این توافق شکسته شد. جمع زیادی از کشورها و نهادهای بین‌المللی حسن نیت کشورمان برای حل و فصل موضوع را درک کردند و شکافی بین کشورهای غربی برای تداوم سیاست اعمال فشار علیه کشورمان ایجاد شد. (دریایی، ۱۳۹۲، ۲۳۱)
علاقه کشورهای غربی برای گسترش رابطه با ایران
پس از مذاکرات، با افزایش تمایل غرب برای تعامل با ایران روبه رو هستیم. در این زمینه می توان به سفر دو هیات پارلمانی اروپایی و وزیر خارجه ایتالیا و سوئد به ایران و برنامه سفر تعداد زیادی از هیات های سیاسی و اقتصادی کشورهای اروپایی به کشورمان اشاره کرد. در واقع نفس تغییر رهیافت کشورهای غربی نسبت به ایران با اهمیت است. (همان، ۲۳۲)
در اینجا پس از بررسی موارد خوش بینانهی سیاسی که در این توافق رخ داده یا انتظار رخ دادنش می رود، احتمالات و رخدادهای منفی که عدهای معتقد به آن هستند نیز، آورده می شود. البته لازم به توضیح است که در فصل نتیجه گیری به طور مفصل این نظریات مقایسه و از سوی پژوهشگر ارائه خواهد گردید.
تغییر نگرش جامعه ایران نسبت به ایده های اساسی انقلاب اسلامی
توجه به نیروی اقتصادی و همچنین ایدئولوژی در معادلات قدرت بین کشورها، می‌تواند مفاهیمی راهگشا برای تحلیل تحریم های آمریکا و انتظارات نظام لیبرال سرمایه داری برای مواجهه با انقلاب اسلامی و جمهوری اسلامی ایران باشد. در واقع غرب با بهره گرفتن از تحریم ها درصدد فائق آمدن بر ایده انقلاب اسلامی است. لذا انتظار می رود که آثار تحریم ها بر مقبولیت و کارآمدی ایده های اساسی انقلاب اسلامی متمرکز شود و گرایش به ایده هایی چون استقلال، (اقتصادی، سیاسی و فرهنگی)، آزادی (در سایه فرهنگ اسلامی ـ ایرانی)، استکبار ستیزی، اسلام سیاسی و … را در جامعه ایران به حداقل ممکن رسانده تا امکان ضربه های بیشتری به جمهوری اسلامی فراهم گردد. استقلال طلبی که در شعارهای انقلابی مردم، نمود عینی داشته و در شعارهای دیگری چون نه شرقی، نه غربی، جمهوری اسلامی و … نیز مورد تصریح رهبران انقلاب قرار گرفته، یکی از اجزای گفتمان انقلاب محسوب می شود. در نتیجه هر عمل،گفتار و اندیشهای که درصدد تضعیف این ایده، یعنی استقلال از شرق و غرب برآید در واقع در راستای تضعیف قدرت جمهوری اسلامی است (حسینی، ۲۰۱۳).
تاثیرات توافق ژنو بر اوضاع خاورمیانه
توافق میان ایران و کشورهای ۱+۵ در ژنو بر سر فعالیت های هسته ای ایران در ماه نوامبر، توجه بسیاری از کارشناسان روابط بین الملل را برانگیخته است. این توافق از جنبه‌های گوناگون مورد بررسی قرار گرفته است.تمرکز سیاست شناسان ایرانی بیشتر به جنبه‌های تاثیرگذار این توافق بر عرصه منافع ملی بوده است تحلیل گران غربی به ویژه آمریکایی ها نیز مقالات و یادداشت های متعددی را حول این توافق موقت نگاشته اند. آن ها نیز از زاویه منافع خود به این توافق می نگرند. برخی از آن ها معتقدند که امکان آن بود تا توافق بهتری با ایران امضا نمود تا منافع آمریکا به طور حداکثری تامین گردد ولی تعداد بیشتری بر این نظرند که در شرایط کنونی، توافق حاصل شده بهترین توافق ممکن بود که منافع دو طرف را تامین می کرد (دهقانی فیروز آبادی، ۱۳۹۳، ۴ )
ایران کشوری تاثیرگذار در منطقه خاورمیانه محسوب می شود قدرت و تاثیرگذاری ایران در تحولات خاورمیانه تا حدی است که جامعه بین الملل نمی تواند نقش ایران را در این تحولات نادیده انگارد ایران علاوه بر داشتن مؤلفه های قدرت داخلی، دارای نفوذ قابل توجهی در کشورهای عراق، سوریه، لبنان، افغانستان و بحرین است. این بدین معنا است حل بسیاری از مشکلات منطقه بدون در نظر گرفتن نقش ایران امکان پذیر نیست. ناآرامی های سوریه نیز از جمله مسائل مهم منطقه ای در خاورمیانه است که ایران نیز در آن ذی نفع محسوب می شود. در همین راستا برای حل مشکل سوریه بارها از ایران بحث شده و تاکنون نیز وزیر امور خارجه ایران چندین مرتبه با اخضر ابراهیمی فرستاده ویژه دبیر کل سازمان ملل در سوریه دیدار داشته است. (همان)
توافق هسته ای ۱+۵ با ایران را می توان به نوعی به رسمیت شناختن نقش منطقه ای ایران دانست زیرا غرب به این نتیجه رسیده بود که نمی تواند از نقش ایران در امور منطقه ای چشم پوشی کند. برخی از کارشناسان غربی و عربی معتقدند که ۱+۵ در قبال توافق هسته ای با ایران، دست ایران را در امور منطقه ای بازگذاشته اند این امر به ویژه باعث نگرانی عربستان از افزایش قدرت ایران در امور منطقه ای گشته است.
در عرصه داخلی نیز با رفع تحریم ها وضعیت اقتصادی بهبود می‌یابد انتظار می رود با توافق جامع هسته ای صادرات نفت به میزان بیش از تحریم ها باز گردد. علاوه بر این مشکلات ایران در گشایش خطوط اعتباری مرتفع می‌گردد و از سوی دیگر موانع سرمایه گذاری خارجی در ایران کاهش می‌یابد مجموعه این عوامل باعث می شود تا قدرت اقتصادی ایران افزایش یابد. از سوی دیگر این رونق اقتصادی باعث بهبود وضعیت عیشت مردم ایران می شود که رضایتمندی بیشتر مردم از دولت را در پی خواهد داشت. این نیز به نوبه خود می‌تواند به عنوان یکی از عوامل قدرت ملی در نظر گرفته شود. به طور خلاصه می توان گفت که این توافق باعث افزایش قدرت ملی ایران و در نتیجه افزایش نقش منطقه ای ایران می‌گردد.
عربستان
