۲-۲-۱-۵-ناتوانان اقلیت بزه دیده [۱۰]
اقلیت ها گروهی از مردم جامعه هستند که از جهاتی مانند دین،فرهنگ،نژاد،و بینش سیاسی از عموم مردم که اکثریت آن جامعه را تشکیل می‌دهند متمایز می‌شوند و به دیگر سخن نسبت به عموم مردم درصد کمتری دارند.[۱۱]بر این مبنا اقلیت ها به انواع دینی،قومی،نژادی و … تقسیم می‌شوند.
از دیدگاه بزه شناسی اقلیت به همه گروه‌های اجتماعی که پست شمرده می‌شوند و مورد تبعیض قرار می گیرند گفته می شود.مطالعات بزه دیده شناسان نشان داده است که اقلیت ها بیش از سایر گروه‌های اجتماعی درمعرض خطر بزه دیده گی قرار دارند.اما راه های حمایت از اقلیت ها در حقوق بین الملل به طور کلی در قالب اعلامیه جهانی حقوق بشر،میثاق حقوق مدنی و سیاسی ،اعلامیه تهران و به طور خاص در اساسنامه دیوان کیفری بین الملل،کنوانسیون پیشگیری از جرم نسل زدایی و کیفر آن و دیگر اسناد جهانی و منطقه ای منعکس شده است.در ایران اگر چه مطابق اصول ۱۲ و ۱۳ و ۱۹ اقلیتهای دینی و مذهبی و قومی و نژادی به رسمیت شناخته شده است،اما مقررات ویژه ای برای حمایت از اقلیت های بزه دیده وجود ندارد.[۱۲]
۲-۲-۲-انواع بزه دیدگان از حیث اثر بزه دیدگی بر آنان
از حیث اثری که بزه دیدگی بر افراد دارد می توان بزه دیدگان را به دو نوع مستقیم و غیر مستقیم تقسیم‌بندی کرد که به شرح آن اشاره خواهد شد. جرائم بدون‌بزه‌دیده نیز مفهوم دیگری است که به بزه‌دیدگی مربوط است. این اصطلاح برای رفتارهای جرم‌انگاری‌شده که همراه با تهدید و خشونت نسبت به حقوق دیگران نیست، به کار می‌رود و همچنین می‌تواند شامل موقعیت‌هایی شود که فرد تنهاست یا ارتکاب عمل با توافق دیگران صورت گیرد.بنا ابراین دو یا چند نفر هم می‌توانند درباره ارتکاب این عمل مجرمانه با هم توافق کنند.
رانندگی با موتورسیکلت یا دوچرخه بدون کلاه ایمنی، پریدن از ساختمان‌های بلند شهر، مصرف مواد مخدر و محرک به صورت تفریحی، رانندگی با ماشین بدون کمربند ایمنی، فاعل یا مفعول واقع‌شدن در فحشا، برهنگی در مکان‌های عمومی، زنا و نیز پورنوگرافی (نه در مورد کودکان و نه به اجبار) مؤلفه‌‌هایی از جرائم بدون‌بزه‌دیده هستند.گاهی اوقات جرائم بدون‌بزه‌دیده شامل رفتارهای جدی‌تری نظیر سقط جنین، پرواز غیرمجاز و رفتارهای مشابه با ماهیت خطرزای ورزشی، زنای با رضایت و… می‌شود. نکته‌ای که در جرائم بدون‌بزه‌دیده باید بدان دقت کرد آن است که در مواقعی که توافق بین طرفین حاصل می‌شود این توافق باید به شکل واقعی باشد؛ بنابرین نمی‌توان از توافق با حیوانات، کودکان، انواع ناتوانان ذهنی و بیماران خلقی و روانی، افراد مست و معتاد و ناآگاه و تحت فشار سخن گفت.
برخی گفته‌اند این اصطلاح در مورد جرائمی مانند زنای محصنه و شرب خمر و نظایر آن تا اندازه‌ای گمراه‌کننده است؛ چراکه در بسیاری از این جرائم، به طور غیرمستقیم، بزه‌دیده را می‌توان تشخیص است. علاوه‌براین در جرائمی نظیر مصرف مواد مخدر و روسپیگری «بزه‌دیدگان بالقوه»[۱۳] وجود دارند؛ ازاین‌رو برخی دیگر با تقسیم‌بندی انواع بزه‌دیده به «بزه‌دیده مستقیم» (خود‌بزه‌دیده)، «بزه‌دیده مرتبط» (خانواده و اقوام بزه‌دیده)، «بزه‌دیده غیرمستقیم» (کل جامعه) و «بزه‌دیده بزهکار»، شرط تحقق عمل مجرمانه را به وجود دو طرف بزهکار و بزه‌دیده منوط کرده و معتقدند که اگر رفتاری بزه‌دیده نداشته باشد نمی‌توان آن را مجرمانه دانست.
۲-۳-تشریک مساعی بین‌المللی در خصوص بزه دیدگان
با وجود آنکه گرایش بین‌المللی در نهضت بزه دیدگان نسبتاً نوین است، لیکن اولین حرکت در زمینه بزه دیده شناسی در سال ۱۹۴۰ توسط یک محقق اسرائیلی به نام بنیامین مندلسون و یک محقق آلمانی به نام هانس فون هنتیگ به عمل آمد. بنیامین مندلسون در حقوق کیفری می گفت:
«هیچ گاه بزه دیده به اندازه کافی مورد مطالعه و تحت حمایت دادگستری قرار نگرفته و افکار عمومی نیز آن طور که باید در زندگی اجتماعی از وی پیشیبانی ننموده است. بزه دیده نمی داند در تاریخ بر سر تقاضا ها و خواسته هایش چه خواهد آمد، در این دوره بزه دیده به مثابه یک بزه دیده مورد توجه قرار نگرفته است، هیچ گاه بزه دیده به عنوان یک مسئله مستقل در نظر گرفته نشده است، در این هنگام او نمی دانست که باید چهل سال صبر کند تا اینکه پزشکان، حقوق دانان، روانشناسان، جامعه شناسان، قانونگذاران و دیگر متخصصان به مفهوم بزه دیده توجه کنند.»[۱۴]
پس از مندلسون بعدها تلاش اصلاح کننده قانون انگلیسی، مارگری فرای منجر به تصویب قانون پرداخت غرامت بزه دیده مصوب ۱۹۶۳ در نیوزلند گردید، بلافاصله توسط بریتانیای کبیر و ایالت های مختلف آمریکا ادامه داده شد. جنبش بحران در تجاوز جنسی که در ایالات متحده آمریکا و دیگر کشورها در اوایل سال ۱۹۷۰ به وجود آمد در سطح بین‌المللی بزه دیده شناسی را به عنوان یک شاخه مستقل از جرم شناسی در اولین سمپوتیزم بین‌المللی بزه دیده شناسی که در سال ۱۹۷۳ در اورشلیم اسرائیل برگزار گردید، به رسمیت شناخته شد، جایی که مجموعه ای اسناد در مورد پرداخت غرامت بزه دیده، مداخله در بحران و عقاید در زمان تأسيس برنامه های خدمات رسانی به بزه دیده از قبیل مراکز بحران در تجاوز جنسی، سرپناه های خشونت خانوادگی، و واحد های کمک به بزه دیدگان در تعدادی از کشورها از جمله ایالات متحده آمریکا، پادشاهی انگلستان و کانادا منعکس گردید.
۲-۴-حقوق بنیادین بزه دیدگان در فرایند دادرسی کیفری
هر فرد انسانی از پاره ای از حقوق در جامعه برخوردار است که می توان این حقوق را به حقوق بنیادین و غیر بنیادین تقسیم بندی کرد. حقوق بنیادین مایه قوام و دوام وجود و شخصیت انسانی است. این حقوق فارغ از برداشت های که مکاتب پوزیتویستی در خصوص نسبی گرایی فرهنگی و مشابه آن مطرح کرده‌اند به حوزه خاصی اختصاص نداشته و همه ملل و اقوام و فرهنگ‌ها می‌توانند مدعی استفاده از آن باشند. با تعریف و تبیین مفهومی حقوق بنیادین، به شرح و توصیف آن از حیث مصداقی و مفهومی اشاره خواهد شد.
۲-۴-۱-تعریف و مفهوم حقوق بنیادین
