۲- هنجارهایی که خودجوش هستند و برخاسته از کنش های متقابل اعضای یک جامعه هستند.

۳- ساخت مندیهای برون زاد که برخاسته از اجتماعی غیر از اجتماع مبدأ خودشان هستند و می‌توانند از ایدئولوژی،فرهنگ و تجربه تاریخی مشترک نشأت بگیرند.

۴- هنجارهایی که از طبیعت ریشه گرفته اند مثل خانواده، نژاد و قومیت(فوکویاما،۲۰۰۰ : ۱۰۷).

هر اندازه سرمایه اجتماعی یک سیستم بالاتر باشد موجب کاهش بوروکراسی و دیوانسالاری و کاغذبازی افزایش هنجارهای غیررسمی در جهت پیدا کردن جایگاه‌های مهمتری در الگوهای اقتصادی، افزایش قدرت فرهنگ غالب و افزایش ارتباطات افقی می‌گردد (غفاری،۱۳۸۵: ۱۷۶).

سرمایه اجتماعی به عنوان شرکت در فعالیت های اجتماعی و شهروندی اطلاق می شود که اعتماد بین افراد جامعه را نیز شامل می شود (کاسانی و کاسانی ، ۲۰۰۸: ۱۰۷).

سرمایه اجتماعی بخشی از ساختار اجتماعی است که به کنش گر اجازه می‌دهد تا با بهره گرفتن از آن به منابع خود دست یابد. این بعد از ساختار اجتماعی شامل تکالیف و انتظارات، مجاری اطلاع رسانی، هنجارها و ضمانت اجرایی است که انواع خاصی از رفتار را تشویق کرده یا منع می‌شوند. سرمایه دارایی است که می توان از آن برای دستیابی به منابع مطلوب استفاده کرد. پیربوردیو جامعه شناس مارکسیستی در جستجوی منابع طبقه مسلط برای باز تولید فرادستی خود چهار نوع سرمایه را نام برده است:

۱- سرمایه مادی ۲- سرمایه فرهنگی ۳- سرمایه اجتماعی ۴- سرمایه نمادی یاانسانی(بوردیو^[۵]،۲۰۰۳ :۲۴۳).

این اشکال سرمایه عبارت از شکل‏ اقتصادی،فرهنگی و اجتماعی بودند.شکل اقتصادی سرمایه بلافاصله قابل تبدیل به‏ پول است مانند دارایی‏های منقول و ثابت یک سازمان،سرمایه ی فرهنگی، نوع دیگر سرمایه است که در یک سازمان وجود دارد مانند تحصیلات عالیه اعضای سازمان ‌که این نوع سرمایه نیز در برخی موارد و تحت شرایطی قابل تبدیل به ‌سرمایه اقتصادی‏ است و سرانجام شکل دیگر سرمایه، سرمایه اجتماعی است که به ارتباطات و مشارکت‏ اعضای یک سازمان توجه دارد و می‏تواند به عنوان ابزاری برای رسیدن به سرمایه های‏ اقتصادی باشد(وینتر^[۶]،۲۰۰۰ :۱۲۱).

استانتون سرمایه اجتماعی را دو بعد تقسیم نموده است:

بعد اول: ساخت شبکه ها و ساختار روابط اجتماعی

بعد دوم: ساخت هنجارها و کیفیت روابط اجتماعی می‌باشد. ویژگی های سرمایه اجتماعی در بعد اول عبارتند از: نوع روابط، اندازه شبکه ها، ساختار درونی روابط، ساختار بیرونی روابط و سطح روابط ویژگی‌های سرمایه اجتماعی در بعد دوم عبارتند از: هنجار اعتماد و هنجار جبران(استانتون^[۷]،۲۰۰۰ : ۲۲۱).

گرین^[۸] سرمایه اجتماعی را به صورت زیر تعریف می کند:طیف کاملی از نهادها ، اعمال، ابزارها و رفتارهای یاد گرفته شده که گروه ها وافراد را قادر می‌سازد تا فضاهای فیزیکی را بهره ور و فضاهای فرهنگی و اجتماعی را مساعد نمایند(گرین^[۹]،۲۰۰۱ :۸۹).

پالدام^[۱۰] سرمایه اجتماعی را به عنوان چسبی که جامعه را در کنار هم نگه می داردتوصیف کرده و رویکردهای تئوریک ‌به این موضوع را به سه گروه اصلی اعتماد ، تمایل به همکاری و شبکه ها تقسیم بندی می‌کند(پالدام،۲۰۰۹ : ۸۱).

به عقیده گودرهام^[۱۱] ، سرمایه اجتماعی کارایی انتقال دانش را افزایش می‌دهد، زیرا که آن، رفتار جمعی را ترغیب می‌کند. ایده اصلی آنان این است که انتقال دانش، کلیدی است برای به دست آوردن شایستگی، صلاحیت و یک مزیت برای سازمان محسوب می شود. با بهره گرفتن از مدل ناهاپیت و گوشال مدلی را ارائه کرده‌اند که سرمایه اجتماعی می‌تواند برای انتقال دانش در همکاری های چندملیتی به کار برده شود (گودرهام و همکاران،۲۰۰۸).

کلمن از واژگان مختلفی برای تعریف ‌سرمایه اجتماعی کمک‏ گرفت؛وی مفهوم سرمایه اجتماعی را از ابعاد مختلف بررسی کرد.کلمن برای تعریف‏ سرمایه اجتماعی از نقش و کارکرد آن کمک گرفت و تعریفی کارکردی از ‌سرمایه اجتماعی ارائه داد و نه تعریف ماهوی(کولمن^[۱۲]،۲۰۰۱ :۴).

تعاریف بوردیو و کلمن تا حدودی شبیه به هم هستند.هم بوردیو و کلمن قائل به‏ مشارکت و عضویت فرد در گروه بودند ما حصل آن را به عنوان سرمایه تلقی می‏نمودندبوردیو برای این مفهوم از واژه«چسبندگی» و کلمن از واژه«ساختار اجتماعی»کمک گرفتند.

برخلاف بوردیو که سرمایه اقتصادی را به عنوان هدف غایی در نظر می‏گرفت، کلمن،سرمایه انسانی را به عنوان هدف غایی مطرح و ‌سرمایه اجتماعی را به عنوان‏ ابزاری برای حصول به سرمایه انسانی به کار می‏برد. عبارتی،کلمن با بهره گرفتن از مفهوم‏ ‌سرمایه اجتماعی سعی در شناخت نقش هنجارها و ارزش‏ها در داخل خانواده یا شبکه‏های اجتماعی بود تا از این طریق بتواند موجب تقویت سرمایه های انسانی شود.

از نظر«بوردیو»، سرمایه اجتماعی حاصل جمع منابع بالقوه و بالفعلی است که نتیجه مالکیت شبکه با دوامی از روابط نهادی شده بین افراد، و به عبارت ساده تر، عضویت در یک گروه است. البته سرمایه اجتماعی مستلزم شرایطی به مراتب بیش از وجود صرف شبکه پیوندها می‌باشد. در واقع، پیوندهای شبکه های می بایست از نوع خاصی باشند، یعنی مثبت و مبتنی بر اعتماد. روابط نهادی شده مبتنی بر اعتماد بدون رعایت تکالیف و حقوق متقابل ممکن نیست. مفهوم شهروندی که تکالیف و حقوق است ارتباط تنگاتنگی با مفهوم سرمایه اجتماعی دارد(شارع پور ، ۶:۱۳۸۰).

پوتنام(۱۹۹۳ تا ۱۹۹۸)از محققین اخیر ‌سرمایه اجتماعی است تأکید عمده وی به‏ نحوهء تأثیر ‌سرمایه اجتماعی بر رژیم‌های سیاسی و نهادهای دموکراتیک مختلف است. پوتنام،‌سرمایه اجتماعی را مجموعه‏ای از مفاهیمی مانند اعتماد،هنجارها و شبکه‏ها می‏داند که موجب ایجاد ارتباط و مشارکت بهینه اعضای یک اجتماع شده و در نهایت‏ منافع متقابل آنان را تأمین خواهد کرد.از نظر وی اعتماد و ارتباط متقابل ‏اعضا در شبکه، به عنوان منابعی هستند که در کنش‏های اعضای جامعه موجود است

از نظر پوتنام منظور از سرمایه اجتماعی وجوه گوناگون سازمان های اجتماعی نظیر اعتماد، هنجارها ‌و شبکه هاست که می‌توانند با ایجاد و تسهیل امکانات هماهنگ، کاریی جامعه را بهتر کنند (ازکیا و غفاری،۱۳۸۳ :۲۷۸)

پوتنام،سرمایه اجتماعی را به عنوان وسیله‏ای برای رسیدن به توسعهء سیاسی و اجتماعی در سیستم‌های مختلف سیاسی می‏دانست.تأکید عمده وی بر مفهوم«اعتماد» بودوبه زعم وی همین عامل بود که می‏توانست با جلب اعتماد میان مردم و دولتمردان و محسوب می‏ شود که اگر در حکومتی به میزان زیاد اعتماد وجود داشته باشد به همان‏ اندازه رشد سیاسی و توسعه اجتماعی بیشتر خواهد بود(پوتنام^[۱۳]،۲۰۰۰ :۸).

تفاوت کار پوتنام با بوردیو و کلمن در مقیاس به کارگیری مفهوم ‌سرمایه اجتماعی‏ است .برخلاف آن دو،پوتنام ‌سرمایه اجتماعی را در مقیاس اجتماعی را در مقیاس کلان و در رژیم سیاسی‏ حاکم بر جامعه مورد مطالعه قرار داد و به همین خاطر با مشکلات و پیچیدگی‌های خاص‏ سیاسی و ملاحظات سیاسی روبرو شد.

در میان انواع سرمایه ها، سرمایه اجتماعی ویژگی‌های خاصی دارد:

اولاً تنها سرمایه ای است که رابطه ای است و در ضمن رابطه اجتماعی به وجود می‌آید،

دوم آنکه مانند برخی دیگر از انواع سرمایه به طور کامل انتفال پذیر نیست،

ویژگی مهمتر آنکه سرمایه اجتماعی فرد رابطه روشنی با جایگاه او در شبکه اجتماعی جامعه دارد.

۲-۲-۲) تاریخچه سرمایه اجتماعی