این پژوهش قصدداردرابطۀ بین رضایت شغلی و فرسودگی شغلی بااسترس شغلی راازدیدگاه مدیران مدارس سه مقطع شهرشیرازمورد بررسی قراردهد.باانجام این پژوهش ومشخص شدن رابطۀ این سه متغیر،مدیران ودست اندرکاران تعلیم وتربیت خواهند توانست بااستفاده ازنتایج این پژوهش تصمیمات لازم ومقتضی ‌را درجهت صحیح،بهره برداری نمایند.

۱-۴- اهداف پژوهش

۱-۴-۱- هدف کلی

بررسی میزان رابطۀ رضایت شغلی و فرسودگی شغلی بااسترس شغلی درمیان مدیران مدارس دخترانۀ سه مقطع ناحیۀ یک شهرشیرازدرسال تحصیلی۸۹-۸۸٫

۱-۴-۲- اهداف جزئی

۱-بررسی رابطۀ بین رضایت شغلی وفرسودگی شغلی.

۲-بررسی رابطۀ بین ابعادرضایت شغلی بااسترس شغلی.

۳-بررسی رابطۀ بین ابعادفرسودگی شغلی بااسترس شغلی.

۴-بررسی رابطۀ بین ابعادرضایت شغلی وفرسودگی شغلی.

۱-۵- فرضیه های تحقیق

۱-بین رضایت شغلی وفرسودگی شغلی بااسترس شغلی رابطۀ معناداروجوددارد.

۲-بین رضایت شغلی واسترس شغلی رابطۀ معناداروجوددارد.

۳-بین ابعادرضایت شغلی بااسترس شغلی رابطۀ معنادار وجوددارد.

۴-بین ابعادفرسودگی شغلی بااسترس شغلی رابطۀ معناداروجوددارد.

۵-بین ابعادرضایت شغلی وفرسودگی شغلی رابطۀ معناداروجوددارد.

۱-۶- تعریف مفاهیم درپژوهش

۱-۶-۱- تعاریف نظری

رضایت شغلی: رضایت شغلی نگرشی است که فرد دربارۀ شغل خوددارد ونشأت گرفته ازادراک افرادازشغلشان است (ساعتچی،۱۳۸۲).

رضایت شغلی: نگرش کلی فرد درباره شغلش است (زکی،۱۳۷۹).

فرسودگی شغلی: از رمق افتادن، از پا افتادگی، بی حالی، سستی و رخوت متصدی شغل را اصطلاحاً فرسودگی شغلی می­گویند (ساعتچی،۱۳۸۶).

فرسودگی شغلی:نوعی اختلال است که به دلیل قرار گرفتن طولانی مدت شخص در معرض فشار روانی،درونی ایجاد می شود و نشانه های مرضی آن نیز فرسودگی هیجانی،ذهنی و جسمی است. ضمنا عزت نفس فرد مبتلا ‌به این عارضه کم می شود و احساس نارضایتی می‌کند(افضلی،۱۳۸۲).

استرس شغلی:استرس شغلی وضعیت پویایی است که درآن یک فردبافرصتها،محدودیت‌ها یانیازهای مربوط به آنچه که اوتمایل داردو نتیجه ای که ازاین وضعیت به دست می آیدبرایش مبهم ونامطمئن ودرعین حال بااهمیت است(رابینز،به نقل ازپارسائیان،اعرابی،۱۳۸۰).

استرس شغلی: کنش متقابل بین شرایط کار و وی‍‍‍‍ژگیهای فردی شاغل به گونه ای است که خواست های محیط کار و در نتیجه فشارهای مرتبط با آن بیش از آن است که فرد بتواند ازعهده آن ها براید(رندال آراس،الیزابت ام آلتایمر به نقل از خواجه پور ۱۳۷۷).

۱-۶-۲- تعریف عملیاتی

رضایت شغلی: در این پژوهش ازپرسشنامۀ JDI^[12] توسط”اسمیت،کندال وهالین”(۱۹۶۹)تألیف شدکه شامل ۷۲سئوال است ولی به دلیل طولانی بودن،این پرسشنامه توسط گریکسون(۱۹۸۷)به ۳۰ سئوال کاهش پیداکردودارای پنج بعد،بعدحقوق،بعدهمکاران، بعدارتقاء،بعدکار،بعدسرپرستی می‌باشد.در این تحقیق منظورازرضایت شغلی،نمره ای است که ازپرسشنامۀ رضایت شغلی به دست می‌آید.

فرسودگی شغلی:ازپرسشنامۀ ۲۵ سئوالی مسلش(۱۹۹۱)،استفاده شده است.این پرسشنامه ازچهارخرده مقیاس خستگی عاطفی،عملکردشخصی،مسخ شخصیت،درگیری تشکیل شده است.در این تحقیق منظورازفرسودگی شغلی،نمره ای است که ازپرسشنامۀ فرسودگی شغلی به دست می‌آید.

استرس شغلی:این پرسشنامه توسط نورعلی مشتاقی فردرسال (۱۳۷۷)، تدوین گردید.این پرسشنامه ازسه زیرمقیاس عوامل فردی،عوامل محیطی،عوامل سازمانی تشکیل شده است.ودارای دوقسمت سئوال می باشدکه قسمت اول این پرسشنامه دارای ۲۸سئوال است که عوامل افزایش دهندۀ استرس شغلی مدیروقسمت دوم ۲۳سئوال که عوامل کاهش دهندۀاسترس شغلی می‌باشد.در این تحقیق منظورازاسترس شغلی،نمره ای است که ازپرسشنامۀ استرس شغلی به دست می‌آید.

مدیران مدارس: به افرادی اطلاق می شود که با ابلاغ رسمی مدیریت آموزش و پرورش به سمت مدیر یکی ‌از مدارس مقاطع (ابتدایی، راهنمایی و متوسطه) منصوب شده اند و در حال حاضر و ‌بر اساس جنسیت مدیر مدارس ناحیه یک شهر شیراز می‌باشد.

۲-۱ مقدمه

اشتغال از جمله مسائلی است که همواره ذهن انسان‌ها، دولت‌ها و ملت­ها را به خود مشغول داشته است. هر چند شغل و حرفه به ظاهر، به بُعد اقتصادی ـ معیشتی انسان‌ها مربوط می­ شود، ولی با بُعد فردی، خانوادگی، اجتماعی، سیاسی و فرهنگی آنان نیز ارتباطی تنگاتنگ دارد. رضایت شغلی حوزه­ای است که در آن دیدگاه های روانشناختی اجتماعی، جامعه شناختی، اقتصادی، علوم سیاسی و تربیتی هر یک به سهم خود در آن سخن گفته­اند. امروزه در هر کشوری، هزاران هزار شغل و حرفه وجود دارد که افراد به آن اشتغال داشته و از این طریق، به زندگی خود ادامه می­ دهند. آنچه همواره مورد توجه روانشناسان و اندیشمندان علوم اجتماعی بوده رضایت شغلی افراد و آثار این رضایت در روحیه آن ها و بازدهی کارشان ‌می‌باشد.

اگر کسی به شغل خود علاقه­مند باشد، خلاقیت و استعداد وی در زمینه کاری­اش شکوفا خواهد شد و هرگز دچار خستگی و افسردگی نخواهد شد. به عکس، اگر کسی از حرفه­اش راضی نباشد، هم خودش دچار افسردگی و سرخوردگی می­ شود و هم کارش بی­نتیجه خواهد بود و از این رهگذر، جامعه نیز دچار آسیب خواهد شد(میر دریکوندی، ۱۳۷۹).

رضایت شغلی در مجموع، احساس مطبوع، مثبت و خوشایندی است که فرد از شغل خود دارد. بیش­تر دانشمندان به طور کلی عوامل اجتماعی، محیط کار و نقش کار را در رضایت شغلی مؤثر می­دانند همه نظریه­ های رضایت شغلی به نحوی به تأمین نیازهای افراد، مادی یا روانی اهمیت می­ دهند و توجه به خواستها و انتظارات شاغل را مهم می­دانند.

از گزارش­ها و آمار چنین به دست می ­آید که در کشور ما، مسأله شغل، رضایت شغلی و جوانب آن هنوز به صورت کارشناسانه مورد بررسی و تجزیه و تحلیل قرار نگرفته است. از سوی دیگر، طبق اظهار نظرها، کم کاری در کشور، به وفور مشاهده می­ شود، تا جایی که بعضی می­گویند: میزان کار مفید و روزانه در ایران قریب نیم ساعت است.

امروزه که نظام جمهوری اسلامی ایران به عنوان یک نظام الهی ـ اسلامی نوپا و منحصر به فرد در جهان ادعا دارد خواهان پیاده کردن عدالت انسانی ـ اجتماعی است، ضروری به نظر می­رسد که محققان مسلمان در زمینه شغل و اشتغال دست به تحقیقات گسترده و دقیق بزنند(میر دریکوندی، ۱۳۷۹).

فشار روانی در صورتی که کم باشد به صورت یک نیروی انگیزشی عمل می­ کند و باعث افزایش کار می­ شود. اگر فشار روانی زیاد باشد اختلالهایی را در عملکرد فرد ایجاد می­ کند. فشارهای ناشی از شغل نوعی فشار روانی است و باعث نارضایتی در شغل می­ شود و تأثیر منفی بر زندگی فردی، اجتماعی و خانوادگی می­ گذارد.

یکی از عوارض فشارهای ناشی از شغل فرسودگی شغلی است. واژه فرسودگی برای توصیف پاسخهایی است که آدمی در برابر فشارهای روانی از خود بروز می­دهد. فرسودگی شغلی یک حالت خستگی مفرط است که از کار سخت و بدون انگیزه و بدون علاقه ناشی می­ شود(فرید نبرگر، ۱۹۷۵).

به نظر مسلش و جکسون (۱۹۸۱). فرسودگی شغلی یک سازه چند بعدی است و شامل خستگی عاطفی، خود گم­کردگی و احساس عدم موفقیت می­ شود.

بین فشارهای روانی و فرسودگی شغلی ارتباط تنگاتنگی وجود دارد. فشارهای روانی وقتی رخ می­دهد که عدم تعادل بین مطالبات و خواسته­ های محیطی با توانایی فرد برای پاسخ دادن به آن ها وجود داشته باشد.