– پاسخ‌دهندگان ممکن است ارزیابی‌های خود را از موضوع، به صورتی ارائه نمایند که از نظر جامعه مطلوب است، خودشان را در قالب مطلوب‌تری نشان دهند، بدین سان دچار سوگیری جامعه پسندی شوند.

– داده های این فاصله از نوع، فاصله‌ای می‌باشد.

– می‌توان تحلیل‌های آماری ساده‌ای از نوع میانه، درصد، مجذور خی و واریانس و غیره روی آن ها انجام داد.

۳-۴-۴- دلیل انتخاب فاصله لیکرت

فاصله لیکرت به دلیل سهولت ساخت، نمره‌گذاری و تفسیر نمرات با استقبال فراوانی مواجه شده است.

همبستگی نتایج نگرش‌سنجی از طریق فاصله لیکرت با سایر فاصله ها به میزان بسیار بالایی گزارش شده است.

ساخت فاصله لیکرت به لحاظ زمانی و اقتصادی بسیار مقرون به صرفه‌تر از سایر فاصله ها است. لذا در این تحقیق این فاصله مورد استفاده قرار می‌گیرد.

۳-۵- جامعه و نمونه آماری

جامعه‌ آماری در این بررسی شامل تمامی کارکنان اداره شعب جنوب تهران بانک ملی ایران می‌باشد که حجم نمونه به صورت تصادفی از رابطه زیر انتخاب شده است:

(۳-۲)

در اینجا n حجم نمونه مورد نیاز (حداقل تعداد پرسش شوندگان)، N حجم کل جامعه آماری شما، α سطح اطمینان ۹۵%، P نسبت موفقیت و d خطای اندازه گیری قابل قبول می‌باشد که معمولا در تحقیق ۵ درصد در نظر گرفته می‌شود. به عبارتی با این حجم نمونه که از این فرمول محاسبه می‌شود صحت اطلاعات در سطح اطمینان ۹۵ درصد و خطای ۵ درصد قابل صحت و اعتبار خواهد بود.

در این رابطه p نسبت موفقیت است. مقدار p را مانند واریانس از اطلاعات گذشته یا از پیش آزمون به دست می‌آوریم، و اگر هیچ یک از این‌ها مقدور نباشد، مقدار آن را ۰٫۵ در نظر می‌گیریم. زیرا بیشترین مقدار واریانس برای نسبت وقتی است که P معادل ۵/۰ باشد (عادل‌آذر، مؤمنی، ۱۳۸۰).

۳-۶- مدل تحقیق

در این تحقیق به بررسی تعیین عوامل مؤثر بر افزایش بهره‌وری نیروی انسانی در بانک ملی ایران پرداخته می‌شود. بر اساس تئوری‌های موجود که در فصل اول به آن اشاره شده است، عوامل مؤثر بر بهره‌وری نیروی انسانی را به طور کلی حمایت سازمانی، بازخورد عملکرد و مشارکت دانسته‌اند، و همچنین تحقیقات و مطالعات صورت گرفته نیز بیانگر آن است که مهم‌ترین عوامل مؤثر بر بهره‌وری، شامل؛ مشارکت کارکنان و توجه به نیازهای آنان می‌باشد.

لذا در این پژوهش توجه به نیازهای اساسی کارکنان، مشارکت کارکنان در تصمیم گیری‌ها و سبک رهبری مشارکتی به عنوان عوامل مؤثر بر افزایش بهره‌وری کارکنان بانک ملی ایران در نظر گرفته شده، که در شکل ذیل نمایش داده شده است.

نمودار(۳-۱)- مدل تحقیق

۳-۷- روش تجزیه و تحلیل

پس از تعیین حجم نمونه، با توجه به اینکه موضوع تحقیق از نوع همبستگی است، داده های جمع‌ آوری شده با بهره گرفتن از نرم افزار SPSS به لحاظ همبستگی و یا به عبارتی فرضیه‌های تحقیق مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت. با توجه به اینکه این مدل از نوع چند متغیر و از سوی دیگر متغیرها کیفی بوده، لذا از مدل ساختاری برای برآورد مدل بهره گرفته شده است.

البته قبل از برآورد مدل نیز اعتبار سنجی سوالات پرسشنامه با بهره گرفتن از ضریب الفای کرونباخ مورد بررسی قرار گرفت و پایایی سوالات پرسشنامه مورد تأیید قرار گرفت. در نهایت پس از برآورد مدل نهایی با بهره گرفتن از آزمون فریدمن مشخص می‌گردد در میان عوامل اثرگذار بر بهره‌وری کدامیک دارای بیشترین تاثیر می‌باشد.

۳-۷-۱- مبانی تئوریک معادلات ساختاری

مدل معادلات ساختاری^[۳۸]، از روش‌های جدید آماری و یکی از قوی‌ترین روش‌های تجزیه و تحلیل چندمتغیره است، که برخی هم به آن تحلیل ساختاری کواریانس و الگوسازی علی اطلاق می‌کنند. کاربرد اصلی آن در موضوعات چند متغیرهای است که نمی توان آن ها را به شیوه دو متغیری با در نظر گرفتن هربار یک متغیر مستقل با یک متغیر وابسته انجام داد. تجزیه و تحلیل چندمتغیره به یک سری روش‌های تجزیه و تحلیل اطلاق می‌شود، که ویژگی اصلی آن ها، تجزیه و تحلیل همزمان چند متغیر مستقل با چند متغیر وابسته است (اسماعیلیان، ۱۳۸۵).

به عبارت دیگر وقتی متغیر وابسته به عنوان مثال بزه کاری را با متغیرهای مستقلی همچون انگیزه فردی، روابط خانوادگی، سابقه بزهکاری، موقعیت اجتماعی اقتصادی و از این قبیل پیش‌بینی شود. در این مرحله بایستی به طراحی یک مدل علی و ارزیابی آن پرداخت، که با بهره گرفتن از مدل یابی معادلات ساختاری می‌توان به آن دست یافت. ‌بنابرین‏ در این تحقیق برخی از موارد را به طور مستقیم اندازه‌گیری می‌شود، (بخش اندازه‌گیری مدل) که عموماً همان گویه‌های پرسشنامه است، و برخی از موارد را با ترکیب این گویه‌ها به دست آمده و روابط آن ها را سنجیده می‌شود ( بخش تحلیل مسیر مدل) تا بتوان مدل نهایی رسم شود.

مدل معادلات ساختاری یک تحلیل چند متغیری بسیار نیرومند از خانواده رگرسیون چند متغیری، و به بیان دقیق‌تر بسط مدل خطی کلی GLM است، که به محقق امکان می‌دهد مجموعه ای از معادلات رگرسیون را به طور همزمان مورد آزمون قرار دهد. تحلیل مدل معادلات ساختاری را می‌توان توسط دو تکنیک انجام داد:

– تحلیل ساختاری کوواریانس یا روابط خطی ساختاری

– حداقل مربعات جزئی

تکنیک معادلات ساختاری آمیزه دو تحلیل است:

– تحلیل عاملی تأییدی

– تحلیل مسیر تعمیم تحلیل رگرسیون

منظور از اندازه‌گیری، سنجش روابط بین متغیرهای مشاهده شده (گویه‌های پرسشنامه) متغیرهای مکنون توسط سازه‌های متغیرهای مکنون (عوامل استخراج شده است). به بیان دیگر این مدل مشخص می‌کند که متغیرهای مکنون چگونه با متغیرهای قابل مشاهده مرتبط اند، و از طریق آن ها سنجیده می‌شوند و هریک از شاخص‌ها تا چه حد متضمن مفهوم ابعاد متغیر مکنون هستند.

۳-۷-۲- اندیشه اساسی زیربنای مدل یابی ساختاری

یکی از مفاهیم اساسی که در آمار کاربردی در سطح متوسط وجود دارد، اثر انتقال‌های جمع پذیر و ضرب پذیر در فهرستی از اعداد است. یعنی اگر هر یک از اعداد یک فهرست در مقدار ثابت K ضرب شود میانگین اعداد در همان K ضرب خواهد شد. و ‌به این ترتیب، انحراف معیار استاندارد در مقدار قدر مطلق K ضرب می‌شود. نکته این است که اگر مجموعه‌ای از اعداد x با مجموعه دیگری از اعداد y از طریق معادله مرتبط باشند در این صورت واریانس y باید ۱۶ برابر واریانس xباشد و ‌بنابرین‏ از طریق مقایسه واریانس‌های x و y می توانید به گونه غیرمستقیم این فرضیه را که y و x از طریق معادله با هم مرتبط هستند را بیازمایید. این اندیشه از طریق تعدادی معادلات خطی از راه‌های مختلف به چندین متغیر مرتبط با هم تعمیم داده می‌شود. هرچند قواعد آن پیچیده‌تر و محاسبات دشوارتر می‌شود. اما پیام کلی ثابت می‌ماند. یعنی با بررسی واریانس‌ها و کوواریانس‌های متغیرها می‌توان این فرضیه را که «متغیرها از طریق مجموعه‌ای از روابط خطی با هم مرتبط‌اند» را آزمود. منظور از مدل ساختاری، صرفا روابط علی بین متغیرهای مکنون (پنهان)، است. به بیان دیگر هدف این مدل کشف هر دوی اثرات مستقیم و غیرمستقیم متغیرهای مکنون برونزا بر متغیرهای مکنون درونزا است. صورت کلی مدل ساختاری و مدل اندازه گیری در تکنیک معادلات ساختاری به صورت رابطه زیر است:

(۳-۳)