ب) نشانه های شناختی غیرسازشی: افکار وسواسی درباره اینترنت، کاهش فعالیتهای لذتبخش و سرگرمیهای قبلی برای رفتن به اینترنت، کنارهگیری از دوستان قدیمی واقعی و برگزیدن دوستان اینترنتی و احساس گناه، نشانه های دروغگویی «در اینترنت خودم هستم»، «در اینترنت احساس احترام بیشتری تا زندگی واقعی دارم»، نگرانی و اشتغال ذهنی در ناتوانی برای توقف استفاده از اینترنت و احساس این که اینترنت تنها دوست اوست. افراد وابسته به اینترنت ترجیح می دهند زمانی که رایانه در حال تبادل داده ها است به دستشویی روند، دائماً از درد مچ دست شکایت می‌کنند، در هنگام اتصال به اینترنت جلو رایانه غذا میل می‌کنند، هرجا هستند سریع خود را به منزل میرسانند تا ایمیل خود را بررسی کنند، در محیطهای زندگی واقعی از اصطلاحات و نشانه های گفتگوی اینترنتی استفاده می‌کنند، تمام دوستان آنها دارای آدرس ایمیل هستند، با دوستان اینترنتی رابطه عاطفی برقرار می‌کنند و با آنها به گردش و تفریح میروند و پیامدهای عاطفی رد و بدل می‌کنند. حداقل ۱۰ آدرس اینترنتی را در ذهن دارند و به سرعت می توانند آنها را بیان کنند. ۱۰ اصطلاح گفتگوی اینترنتی را به خوبی میدانند و آن را در مکالمات روزمره به کار میبرند، اطرافیان آنها به رایانه حسودی می‌کنند و رایانه را رقیب خود میدانند، وقتی خود را معرفی مینمایند معمولاً آدرس ایمیل می دهند، ترجیح می دهند با دوستان و حتی همسرشان گفتگوی اینترنتی کنند تا با آنها به طور مستقیم صحبت کنند، وقتی رایانه را روشن می‌کنند از دیگران میخواهند که ساکت و خاموش باشند، وقتی اتصال به اینترنت را قطع می‌کنند احساس خالی بودن و خلاء می‌کنند درست مثل این که فردی زندگی عاشقانه خود را از دست داده است (دیویس، ۲۰۰۳).
وجود ابعاد بالینی و سوال این که چگونه سوءاستفاده از اینترنت می تواند ناسازگاری روانشناختی را موجب شود هنوز موضوع بحث است. جهش روزافزونی نسبت به اعتیاد اینترنتی در ویرایش جدید راهنمای آماری اختلالات روانپزشکی به وجود آمده است (بلوک، ۲۰۰۸). طبق اظهارنظر بلوک این اختلالات متعلق به اختلالات وسواس فکری- عملی هستند و به عنوان یکی از موضوعات سلامت عمومی جدی در کرهجنوبی و دیگر کشورهای آسیایی تبدیل شده است.
سامسون و کپن (۲۰۱۵)، بر این باورند که فرد معتاد به اینترنت دارای علائم زیر است:
- در حین آنلاین بودن، زمان را از دست میدهد. ۲٫ ساعات ضروری خواب را صرف آنلاین بودن می کند. ۳٫ موقعی که زمان آنلاین بودن تمام یا قطع شود، عصبانی می شود. ۴٫ چنانچه به وی اجازه دسترسی به اینترنت داده نشود، کج خلقی می کند. ۵٫ زمانی را که باید تکلیف درسی یا کاری را انجام بدهد، صرف آنلاین بودن می کند. ۶٫ ترجیح میدهد آنلاین شود تا با دوستان یا خانواده باشد. ۷٫ از محدودیت زمانیکه برای او جهت استفاده از اینترنت تعیین شده است، سرپیچی می کند. ۸٫ در مورد اینکه چقدر آنلاین بوده است، دروغ میگوید. ۹٫ روابط جدیدی با کسانیکه هنگام آنلاین بودن، ملاقات کرده‌است، تشکیل میدهد. ۱۰٫ خستهتر و کج خلقتر از زمانی می شود که اینترنت جزیی از زندگی وی نبوده است. ۱۱٫ وقتی از رایانه دور است، ذهن خود را مشغول نوع فعالیتهای مورد نظر در آنلاین شدن بعدی می کند. ۱۲٫ استفاده از اینترنت باعث شده تا از سایر فعالیتهایی که قبلاً برای وی لذت بخش بودند، دست بکشد. ۱۳٫ موقعی که آنلاین نیست، احساس خستگی، بدخلقی و افسردگی می کند و بدخلقیاش زمانی بهبود مییابد که دوباره آنلاین شود.
برخی از عوامل مرتبط با اختلال اعتیاد به اینترنت عبارتند از: عدم توانایی کنترل خود، عزت نفس، بهداشت ذهنی، خود کارآمدی، افسردگی، اضطراب، تنهایی و…. است. مطالعات نشان میدهد استفاده بیش از حد از اینترنت باعث سو تغذیه، خواب ناکافی، از دست دادن مدیریت زمان، ناراحتی فیزیکی، و کاهش فعالیتهای اجتماعی و خانوادگی می شود. افراط در کار با اینترنت منجر به صرف زمان و انرژی برای پیگیری مسایل آنلاین شده، در حالیکه بیاعتنایی به دروس مدرسه و ارتباطات اجتماعی را در پی دارد. دیر رسیدن به مدرسه، گریز از آن و حتی ترک تحصیل می تواند پیامد آن باشد (هی، ۲۰۱۵).
ملاکهای تشخیصی اعتیاد به اینترنت
از معمولترین معیارهای تشخیص اعتیاد به اینترنت می‌توان به مواردی نظیر افت تحصیلی شدید، کاهش وزن بهعلت از بین رفتن نظام تغذیه بدن، بالا رفتن دامنه تنشهای عصبی، کاهش فعالیتهای اجتماعی، معاشرت با اشخاص یا گروه‌های بزرگتر، قانون گریزی، عدم مسئولیت پذیری در خانواده، خشونت بیش از حد، پرخاشگری، تغییر عادتهای رفتاری، ابتلا به سردردهای عصبی و…. نام برد که می‌توان به کمک آن ها علائم اعتیاد به اینترنت را در دیگران شناسایی کرد. نشانههایی از اعتیاد اینترنتی برای مثال هنگامیکه شما نوجوانی را برای خوردن شام صدا میزنید و ساعتها طول میکشد تا رایانه خود را خاموش کند باید احتمال داد که این فرد به اینترنت معتاد شده است. همچنین افرادی که زمان‌های طولانی و متمادی را صرف انجام بازی های رایانهای کنند یا در گروه‌های بحث اینترنتی شرکت می‌کنند در شمار افراد آلوده قرار می گیرند. نکتهای که باید به آن توجه جدی شود این است که این افراد درست مثل معتادان به مواد مخدر، بعد از مدتی و در صورت عدم دسترسی به کامپیوتر و اینترنت دچار بیقراری، تحریک پذیری، عصبانیت و احساس نیاز میشوند. البته شدت آن علائم از فردی به فرد دیگر متفاوت است درمان اعتیاد به اینترنت از آنجایی حائز اهمیت است که وابستگی به کامپیوتر و بی تفاوتی نسبت به دیگران، باعث عدم مسئولیت پذیری نسبت به خانواده، ازدواج، شغل و سایر مسائل می شود و به همین دلیل مشکلات کوچک و بزرگی برای خودشان به وجود می آورند که در صورت ادامه این روند، پیش بینیها آیندهای نگران کننده را نشان میدهد (ضیایی پرور، ۱۳۹۳).
بر اساس ملاکهای قماربازی بیمارگونه در DSM IV TR یک سری ملاکهای تشخیصی برای اختلال اعتیاد به اینترنت درنظر گرفته شده است. برای این که این اختلال بتواند به عنوان وابستگی درنظر گرفته شود انجمن روانپزشکی آمریکا معیارهایی را مشخص کرده‌است که فرد باید حداقل سه مورد از این معیارها را حداقل به مدت ۱۲ ماه داشته باشد:
اول: تحمل که با هر یک از موارد زیر تعیین می شود:
الف) نیاز برای افزایش قابل ملاحظه وقت برای صرف کردن در اینترنت جهت رسیدن به احساس رضامندی.
ب) کاهش احساس رضامندی وقتی همان مقدار زمانی قبل را در اینترنت میگذراند. در نتیجه فرد به زمان بیشتری نیاز دارد تا بتواند به احساس رضایت برسد.
دوم: ترک که با هر یک از موارد زیر مشخص می شود:
الف) نشانگان ترک اینترنت: دو یا چند نشانه که با فاصله چند روز تا چند ماه بعد از معیار اول ایجاد می شود، بیقراری، اضطراب، افکار وسواسی درباره این که در اینترنت چه میگذرد، رویا و خیالبافی درباره اینترنت، حرکات تایپ کردن ارادی و غیرارادی با انگشتان.
بروز نشانه های بالا باعث ناراحتی، اختلال در کارکرد اجتماعی، شغلی یا کارکردهای مهم دیگر می شود (مارگارت و همکاران[۱۱]، ۲۰۰۱).
ب) استفاده از اینترنت برای اجتناب یا تسکین نشانه های ترک ادامه مییابد.
سوم: تماس معمولاً بیشتر یا طولانیتر از آن چه درنظر گرفته شده بود، می شود.
چهارم: میل مداوم یا تلاش ناموفق برای قطع یا کاهش تماس اینترنت ایجاد می شود.
