کوچک تر و فشرده تر شدن مداوم سخت افزارهای رایانه ای ، افزایش شگفت انگیز سرعت آن ها ، افزایش قابلیت اطمینان و کارایی آن ها ، کاهش چشمگیر نسبت به عملکرد سخت افزارها ، استاندارد شدن و جامعیت هرچه بیشتر نرم افزارها ، ساده تر شدن شیوه های استفاده از نرم افزارها و نزدیک تر شدن آن ها به زبان محاوره ای و فراهم شدن امکان پردازش اطلاعات به جای پردازش داده ها ، هوشمند شدن نرم افزارها و ارائه خدمات مشاوره ای برا ی تصمیم گیری و همچنین امکان پردازش اطلاعات به صورت توزیع شده^[۱۶] از جمله عوامل عمده ای هستند که موجب شده اند تا رایانه ها نه تنها به عنوان مهم ترین ابزار سیستم ها ی اطلاعاتی نقش تعیین کننده ای داشته باشند، بلکه محور عمده بسیاری از فعالیت ها ی اقتصادی ، بازرگانی، تولیدی، خدماتی، صنعتی، پژوهشی، فرهنگی ، آموزشی ، بهداشتی، درمانی، حمل ونقل و سایر فعالیت ها در زندگی بشر قرار گیرند.

به دست آوردن تصویری درست و روشن از رایانه و درک بهتر توانایی‌های آن، عامل مؤثری است که مدیریت را قادر می‌سازد تا با تشخیص جایگاه واقعی و نقش رایانه در پیشبرد اهداف سازمان ، زمینه به کارگیری و استفاده بهینه از آن را فراهم نماید.

۴ـ۳ـ۲ـ سیستم های اطلاعاتی

۱ـ۴ـ۳ـ۲ـ سیستم پشتیبانی تصمیم گیری^[۱۷] :

در موقع تصمیم گیری ، چه سازمانی و چه شخصی ، فرد تصمیم گیرنده فرآیندهایی را انجام می‌دهد که شامل چهار مرحله است: بررسی،طراحی، انتخاب و پیاده سازی. البته این مراحل به صورت ارتباط یک به یک و رابطۀ خاص با موارد قبلی صورت می‌گیرد. سیستم پشتیبانی تصمیم گیری ، سیستمی است که به منظور پشتیبانی از تصمیم گیرندگان در سطوح مختلف سازمان با تأکید بر تصمیمات شبه ساختاری و غیرساختاری طراحی و به کار گرفته می شود . این سیستم از طریق مدل سازی می‌توانند مسائل پیچیده را حل و راه کار را ‌بر اساس منطق پیشنهاد کنند. مثلا ارائه بهترین ترکیب کالا یا قیمت در تولید و یا مشخص کردن نقاط توزیع در سیستم فروش. سیستم پشتیبانی تصمیم گیری ، تصمیم نمی گیرد ( یعنی در مراحل تصمیم گیری مرحله انتخاب را انجام نمی دهد) بلکه راه حل پیشنهاد می‌کند و این تصمیم گیرنده است که با توجه به نتایج تحلیل های انجام شده انتخاب راه حل می‌کند. اجزاء این سیستم عبارتنداز :

پایگاه مدل

پایگاه داده

مدیریت پایگاه مدل

مدیریت پایگاه داده

برنامه ربط

ویژگی های سیستم پشتیبانی عبارتند از:

ـ نیاز به سخت افزار ، نرم افزار و نیروی انسانی( طراح و کاربر) دارد. نرم افزار شامل بخش های مدل سازی و تحلیل داده ها است.

ـ به منظور پشتیبانی از تصمیم گیری و تصمیمات شبه ساختاری و غیر ساختاری طراحی می شود .

ـ از مدیران و تصمیم گیرندگان کلیه سطوح سازمان پشتیبانی کند.

ـ به منظور ارتقاء اثربخشی و کارایی فرایند تصمیم گیری طراحی شود.

ـ از مدل سازی استفاده می‌کند و مدل ها عمدتاً همان مدل هایی هستند که در پژوهش عملیاتی توسعه می‌یابند.

ـ در تحلیل ها وابستگی زیادی به وجود داده دارد.

پایگاه مدل

پایگاه داده

مدیریت پایگاه داده

مدیریت پایگاه مدل

رابط

شکل ۲ـ۲ مدلی از یک سیستم پشتیبانی تصمیم گیری را نشان می‌دهد . (صرافی زاده ، ۱۳۹۰،ص۶۱)

۲ـ۴ـ۳ـ۲ـ سیستم خبره ^[۱۸] یا هوشمند^[۱۹]

هوش مصنوعی ( AI ) مجموعه ای از فناوری ها است که سعی در شبیه سازی و ایجاد رفتار انسانی دارد. این مطالعات به طور جدی از دهه ۸۰ میلادی شروع گردید و از فناوری رایانه در زمینه هایی که مستلزم دانش، ادراک ، استدلال و شناخت بود استفاده کرد( صرافی زاده، ۱۳۹۰).

ویژگی های سیستم های خبره عبارت است از:

ـ حجم وسیعی از اطلاعات که فراگرفتن آن برای انسان چندین سال یا حتی چندین دهه طول می کشد را به صورت رمز در می آورد.

ـ دانش را در شکل قاعده ها و چارچوب ها به کار می گیرند.

ـ در یک زمان چندین فرض را در نظر می گیرند.

ـ به استنائات بپردازد.

ـ روابط میان حقایق را درک کند.

ـ با انسان به تعامل بپردازد . ( زبان طبیعی)

ـ قادر باشد از تجربیات یاد بگیرد.

در سیستم های رایانه ای گذشته داده ها دریافت ، ثبت ، بازیابی و نشان داده می شود ولی در سیستم های خبره هدف تولید مجدد دانش و حقایق بود. در سیستم های گذشته طراحان و برنامه نویسان سیستم را در جهت ارائه اطلاعات به موقع ، صحیح و متناسب با نیازهای کاربران تهیه می کرد نزولی در حیطه سیستم های خبره مهندسین دانش سعی در شناسایی قوانین دارند که بتواند مانند یک انسان شرایط را درک و ‌بر اساس شناخت قبلی و داده های موجود به استدلال پرداخته و راه حل ارائه دهد.

سیستم های خبره ، سیستم های رایانه ای هستند که دربردارنده برخی از تجارب و دانش تخصصی یک متخصص می‌باشند. سیستم های خبره بدین ترتیب از خبرگان تقلید کرده و به عنوان یک مشاور در یک حوزه یا حیطه دانش ویژه عمل می‌کند( راولی ، ۱۳۷۹ ، ۱۱۱) .سیستم های خبره از تجارب انسان را در زمینه ای محدود به حل مشکل خاص می پردازد. این سیستم مانند انسان متخصص عمل می‌کند و از تجربه و قدرت شهود . قواعد سر انگشتی برای نتیجه گیری یا ارائه راه حل استفاده می‌کند.

“از اجزاء اصلی سیستم های خبره می توان به پایگاه دانش^[۲۰] اشاره کرد که مشابه ذهن انسان طراحی می شود. این پایگاه مجموعه دانش و تجربیات سیستم خبره را در خود ذخیره می‌کند.کاربرد سیستم های خبره هم اکنون به طور گسترده ای در جامعه مشاهده می شود از آن جمله سیستم های تغییرات اتوماتیک، سیستم هدایت هوشمند ، حساب ها ی هوشمند بانکی و ترافیک هوشمند”(صرافی زاده ، ۱۳۹۰، ص ۶۴) .

سیستم هوش مصنوعی

سیستم های هوش مصنوعی تشکیل شده اند از افراد، دستورالعمل ، سخت افزار ، نرم افزار، داده ها و دانش استفاده از سیستم کامپیوتری و ماشین هایی که ویژگی هوشمند بودن را دارند.

هدف از طراحی این سیستم این نیست که د ر تصمیم گیری کاملا جایگزین انسان شود. بلکه هدف اجرای یکسری وظایف تکراری است که دقیقا مشخص و تعریف شده اند ( استایر ، ۱۹۹۸).

‌شاخه‌ها ی هوش مصنوعی می‌تواند به شکل های گوناگون تقسیم شود که مهمترین آن عبارتند از :

الف) سیستم خبره یا هوشمند

هدف اصلی این سیستم جایگزینی و ویژگی‌های انسان خبره با نرم افزارهای هوشمند به طوری که بتواند با طرح مسئله ای از سوی کاربر آن را تحلیل و با بهره گرفتن از بخش های دانش پایه خود بهترین راه حل را انتخاب نماید. این سیستم ها با به کارگیری دانش و تجارب کارشناسان و افراد خبره قادرند در یک زمینه محدود به تصمیم گیری بپردازند.

ب) سیستم تصویری: ^[۲۱]

زمینه دیگر هوش مصنوعی سیستم هایی می‌باشد که از نرم افزارها و سخت افزارهایی تشکیل شده است که کامپیوتر به کمک آن ها به جمع‌ آوری، نگهداری و مدیریت عکس ها و تصاویر دیداری می پردازد. از سیستم تصویری می توان در انواع ‌ربات‌ها استفاده نمود . به طوری که این ماشین‌ها قدرت دید پیدا کنند.