و- دلرحم بودن: این مقیاس نگرشهای حساسیت و در نظر گرفتن دیگران را اندازه
می‌گیرد. افرادی که نمره بالایی در این مقیاس می گیرند، به سوی دیگران گرایش دارند و در سیاستهای اجتماعی طرفدار افراد و نیازهای آنان هستند (کاستا و مک کری، ۱۹۹۶).
۲-۱-۱-۱-۴- گشودگی در تجربه
یکی از ابعاد اصلی شخصیت است. افراد دارای نمره بالا در این مقیاس، از تخیلات غنی، متنوع و جدید لذت میبرند. شخصی که در مقابل تجربه باز است، علائقی وسیع دارد، وی هر چیز تازهای را دوست دارد. گشودگی در تجربه می تواند با فعالیتهایی مانند نویسندگی، علم و هنر در ارتباط باشد. اشخاص انعطافپذیر غیرسنتی و غیرمتعارف هستند. علاقمندند همیشه سوال کنند و آماده پذیرش عقاید سیاسی و اجتماعی و اخلاقی جدید هستند و زندگانی آن ها از لحاظ تجربه غنی است. آن ها مایل به پذیرش عقاید جدید و ارزشهای غیرمتعارف بوده و بیشتر و عمیقتر از اشخاص انعطافناپذیر هیجانهای مثبت و منفی را تجربه می‌کنند (هوارد و هوارد، ۱۹۹۸). حیطههای این عامل عبارتند از: تخیل زیباییشناسی، عواطف، فعالیت، نظرات و
ارزشها (جزایری و دیگران، ۱۳۸۵).
الف- تخیل[۸۹]: افرادی که در تخیل منعطف هستند تصوری روشن و یک زندگی تخیلی فعّال دارند. رویاهای آن ها یک راه فرار نیست، بلکه راهی جهت خلق یک دنیای درونی جالب برای خودشان است. آن ها تخیلات خود را بسط و توسعه داده و باور دارند که تخیل، عالمی برای یک زندگی خلاق و غنی است (کاستا و مک کری، ۱۹۸۵، به نقل از گروسی فرشی، ۱۳۸۰).
ب- زیباییشناسی[۹۰]: افرادی که نمره بالایی در این مقیاس می گیرند، درک عمیقی از هنر و زیبایی دارند. شعر آن ها را تکان میدهد، مجذوب موسیقی میشوند و به تئاتر عشق میورزند. علایق آنان به هنر موجب می شود که دانش خود را از هنر گسترش بدهند و درک بیشتری نسبت به افراد معمولی از هنر داشته باشند (لانس بری، سودارگاس، گیبسون و لئونگ، ۲۰۰۵).
ج- احساسات[۹۱]: گشودگی در احساسات به درک ضمنی احساسات درونی و هیجانهای خود فرد مربوط است. افرادی که نمره بالایی در این مقیاس می گیرند موقعیتهای هیجانی مختلف را خیلی بیشتر و عمیقتر تجربه کرده و احساس شادی و غم را خیلی شدیدتر از دیگران درک می‌کنند (کاستا و مک کری، ۱۹۹۶).
د- اعمال[۹۲]: انعطافپذیری در اعمال و رفتار، به صورت تلاش در فعالیتهای مختلف، رفتن به جاهای تازه و خوردن غذاهای غیر معمول دیده می شود. افرادی که نمره بالایی در این مقیاس می گیرند تازگی و تنوع را در امور آشنا و معمول ترجیح می دهند و به یک سری از سرگرمیهای مختلف در طول زندگی مشغول هستند (کاستا و مک کری، ۱۹۸۵).
ه- عقاید[۹۳]: این صفت نه تنها به صورت پیگیری فعال علایق ذهنی، به خاطر خودشان دیده می شود بلکه به صورت فراخاندیشی و علاقه به در نظر گرفتن عقاید جدید و احتمالا غیرمعمول نیز دیده می شود. افرادی که نمره بالایی در این مقیاس می گیرند هم از بحثهای فلسفی و هم از محرکهای ذهنی لذت میبرند (ینلی و توماکا، ۲۰۰۲).
و- ارزشها[۹۴]: انعطافپذیری در ارزشها به معنای آمادگی برای امتحان مجدد ارزشهای مذهبی، سیاسی و اجتماعی است (لانس بری و همکاران ، ۲۰۰۵).
۲-۱-۱-۱-۵- وظیفهمداری
فرد وظیفهمدار دارای هدف، خواسته های قوی و از پیش تعیین شده است. در جنبه های مثبت این شاخص، افراد با نمره های بالا در زمینه های حرفهای و دانشگاهی افرادی موفق هستند.
شاخص های این مقیاس شایستگی، نظم، فلسفهشناسی، تلاش برای موفقیت، نظم درونی و انعطافپذیری میباشند (جزایری و دیگران، ۱۳۸۶). فرد وظیفهمدار، هدفمند، بااراده و مصمم می‌باشد. افراد موفق، موسیقیدانان بزرگ و ورزشکاران بنام، این صفات را در حد بالا دارند. دیگمن و تاکاموتو – چوک[۹۵] (۱۹۸۱) این حیطه را با نام تمایل به موفقیت نامیدهاند.
پژوهشهای طولی نشان داده است افرادی که در کودکی نمره بالاتری در وظیفهمداری به دست آوردهاند، از نظر جسمی سالمتر بوده و بیشتر زنده ماندهاند (بوت – کیولی و ویکرز[۹۶]، ۱۹۹۴). همچنین نمرهی بالا در وظیفهمداری با موفقیت شغلی و تحصیلی همراه است (به نقل از گروسی فرشی، ۱۳۸۰). افراد با نمره بالا در وظیفهمداری دقیق، خوشقول و مطمئن هستند (مک کری و کوستا و بوش، ۱۹۸۶، به نقل از گروسی فرشی، ۱۳۸۰). وظیفهمداری با رضایت از رابطه و صمیمیت و سبک دوست داشتن فداکارانه رابطه مثبت دارد ( وایت، هندریک و هندریک، ۲۰۰۴، به نقل از عطاری و دیگران، ۱۳۸۵). افراد وظیفهشناس خودتنظیم و پیشرفت مدارند ( ینلی و توماکا، ۲۰۰۲).
الف- کفایت[۹۷]: کفایت به این احساس مربوط می شود که فرد تا چه حد قابل، حساس، عاقبتاندیش و مؤثر است. نمره بالا نشان دهنده آمادگی و قابلیت فرد در ارزیابی زندگی است (کاستا و مک کری، ۱۹۹۶).
ب- نظم وترتیب[۹۸]: نمره بالا در این مقیاس نشانه تمیزی، آراستگی و مرتب بودن است. این افراد اشیاء را در جای صحیح خود قرار می دهند (ینلی و توماکا، ۲۰۰۲).
ج- وظیفه شناسی[۹۹]: افرادی که نمره بالایی در این مقیاس می گیرند به اصول اخلاقیشان پایبند بوده و تعهدات اخلاقیشان را به طور دقیق انجام می دهند (کاستا و مک کری، ۱۹۸۵، به نقل از هرن و میشل، ۲۰۰۳).
د- تلاش برای موفقیت[۱۰۰]: افرادی که نمره بالایی در این مقیاس می گیرند، سطح آرزوی بالایی دارند و خیلی سخت کار می‌کنند تا به اهداف خود برسند، این افراد ساعی و هدفمند بوده، قدرت جهتدهی خوبی در زندگی دارند (ینلی و توماکا، ۲۰۰۲).
ه- خویشتنداری: نمره بالا نشاندهنده توانایی افراد در تحریک خود برای انجام کا‌رها است (کاستا و مک کری، ۱۹۸۵).
و- محتاط در تصمیم گیری[۱۰۱]: این مقیاس مربوط به حد تمایل افراد به فکر کردن قبل از اقدام به عمل است. نمره بالا در این مقیاس نشاندهنده تأمل زیاد و احتیاط افراد در انجام امور است (گروسی فرشی، ۱۳۸۰). مشاهده درست موقعیت و ارزیابی شناختی صحیح از توانایی خویش در مواجهه با مسایل و انجام دقیق مسؤلیتها نشانههایی از سلامت روانی است و افرادی که در وظیفه شناسی نمره بالایی می گیرند خصوصیات ارزندهای دارند. همچنین با صفاتی که می تواند نشانگر سلامت روانی باشد همبستگی دارد که به چند مورد اشاره میگردد:
وظیفه شناسی با مسؤلیت ادراک شده برای کنترل بر تکلیف، هیجان مثبت، همدردی، شادی، امیدواری و غرور همبستگی مثبت دارد و نیز با تنیدگی همبستگی منفی دارد (ینلی و توماکا، ۲۰۰۲).
۲-۱-۲- مبانی نظری مهارت اجتماعی
در چند دهه اخیر تعاریف متعددی از مهارت های اجتماعی ارائه شده است که شاید یکی از دلایل آن مشکل بودن تعریف واژهای است که به راحتی در غالب کلمات و تعاریف نمیگنجد. حدود سالهای ۱۹۸۰ به بعد، روانشناسان به پیشرفت مهارت های اجتماعی در کودکان توجه بیشتری نشان دادند و تعاریف متعددی از این موضوع ارائه کردند که تقریبا تعاریف ارائه شده کلی و مبهم بودند و یا این که همه ابعاد مهارت های اجتماعی را در بر نمیگرفتند (مایکلسون، سوجی، وود و کازدین[۱۰۲]، ۱۹۸۳).
