کلیات پژوهش

۱-۱ مقدمه

دانشگاه ها را ‌می‌توان از ارکان اساسی توسعه در هر جامعه دانست. جامعه حساسیت خاصی نسبت به دانشگاه دارد، از این رو دانشگاه ها با داشتن رسالتی مهم، هدایتگر توسعه و پیشرفت هستند. یکی از مهمترین نیروها و بازوهای اساسی که می‌تواند دانشگاه ها را قدرتمند و قوی سازد، وجود کارکنان شایسته و کارآمد است. در واقع پویایی دانشگاه ها وابسته به عوامل مختلفی از جمله داشتن کارمندانی خشنود، دارای وفاداری بالا نسبت به سازمان و وابسته به کار خود است تا در محیطی پویا و سالم با بکاربستن تمام توان خویش برای کارایی بیشتر و بهتر این سازمان فرهنگی گام بردارند (زارعی متین و همکاران، ۱۳۸۵: ص۳۶).

کارکنان خوش برخورد که اغلب دیدگاه مثبت در زندگی دارند، تمایل بیشتری به انجام رفتارهای شهروندی سازمانی دارند. افرادی که ویژگی همدلانه و نوع دوستانه دارند، رفتارشهروندی سازمانی بیشتری از خود نشان می‌دهند و آن را جزء جدایی ناپذیر کارشان تلقی می‌کنند (سینگ و موداسر،^[۱] ۲۰۰۸؛ به نقل از کریمی و همکاران، ۱۳۹۱:ص۱۵۵).

منابع انسانی، اساسی ترین واحد در منابع ورودی به سازمان ها است و سازمان ها با ایجاد رضایت شغلی و شکل گیری تعهد سازمانی در کارکنان خویش می ­توانند انتظار بروز رفتارهای شهروندی سازمانی را که به کارایی و عملکرد آن سازمان ها کمک مؤثری می‌کند از جانب کارکنانشان داشته باشند (حیدری تفرشی و دریابگیان، ۱۳۹۰: ص۳۴). امروزه دستیابی به اهداف سازمان ها تا حد زیادی در گرو عملکرد مناسب و صحیح کارکنان است (مردانی حموله و حیدری، ۱۳۸۷: ص۴۸).

کارکنان در سازمان های خدماتی نقش مهمی در تحقق اهداف سازمان ها و بویژه کیفیت خدمات آن ها دارند. کیفیت خدمات سازمان ها تحت تاثیر رفتارهای خاصی از کارکنان به نام رفتارهای شهروندی قرار می‌گیرد. که رفتارهای شهروندی خود تحت تاثیر متغیرهای زیادی همچون عدالت سازمانی ، اعتماد سازمانی، سبک رهبری، اعتماد سازمانی و تعهد سازمانی قرار می گیرند (سیدجوادین و همکاران، ۱۳۹۲: ص۱۰۶).

در گذشته، انتظارات متفاوتی از آموزش عالی وجود داشت که به مرور زمان با تحولات علمی و فنی تغییر یافته است و اکنون آموزش عالی، به عنوان یکی از عوامل مؤثر در تحقق سیاست های توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی در نظر گرفته می شود. دانشگاه ها به عنوان زیر نظام های عمده نظام آموزش عالی، در فرایند توسعه یک کشور به عنوان مرکزی که به تربیت نیروی انسانی کارآمد، شایسته و ماهر به منظور ‌پاسخ‌گویی‌ به نیازهای واقعی جامعه در حوزه های مختلف می پردازد، نقش مهمی بر عهده دارند، زیرا دانشگاه ها با ارائه بروندادهای خود به جامعه، عملا در راه توسعه گام بر می دارند. ‌بنابرین‏، شالوده­ی توسعه سیاسی و اقتصادی در دانشگاه نهاده می شود و این امر خود به توسعه علمی و فرهنگی منوط است که منشاء آن نیز در دانشگاه است (قلاوندی و همکاران، ۱۳۸۹).

۱-۲ بیان مسئله

رفتار شهروندی سازمانی یکی از ابعاد مهم جامعه شناختی سازمان های آموزشی از جمله دانشگاه­هاست. کارکنان دانشگاهی می‌توانند نقش مهمی در ارتقاء کیفیت دانشگاه خود ایفا کنند. آنان با رفتارهای نوع دوستانه و جوانمردانه، همراه با ادب و مهربانی، خوش خویی و حس وظیفه شناسی به افزایش کیفیت در دانشگاه کمک مؤثری خواهند کرد. بعبارت دیگر، رفتار شهروندی سازمانی یکی از شاخص هایی است که موجب بهبود عملکرد کارکنان می شود و سازمان را بسوی تحقق اهدافش سوق می‌دهد (هویدا و نادری، ۱۳۸۸: ص۱۰۴).

سازمان ها بدون تمایل داوطلبانه­ی افراد به همکاری، قادر به توسعه اثربخشی خرد جمعی خود نیستند. تفاوت همکاری داوطلبانه و اجباری از اهمیت فراوان برخوردار است، در حالت اجباری شخص وظایف خود را در راستای مقررات و قوانین و استانداردهای قابل قبول یک سازمان و فقط در حد رعایت الزامات انجام می‌دهد. ولی در همکاری داوطلبانه موضوع بیش از وظیفه مطرح است و افراد کوشش ها، انرژی و بصیرت خود را برای شکوفایی توانایی‌های خود به نفع سازمان ابراز می‌کنند. اغلب، در این حالت افراد از منافع شخصی خود می گذرند و مسئولیت­ پذیری در راستای منافع دیگران را در اولویت قرار می‌دهند. علاوه بر ضرورت این رفتار در دنیای متحول کنونی، همکاری داوطلبانه یک عامل کلیدی در اجرای مؤثر تصمیم­های راهبردی است. اجرای ‌هدف‌های‌ تصمیم راهبردی، مستلزم خلاقیت و اقدام همزمان افراد و هر دو مستلزم روحیه­ی همکاری داوطلبانه است، ‌بنابرین‏ یکی از چالش های اساسی مدیریت راهبردی نحوه­ جلب این همکاری است (زارعی متین و همکاران، ۱۳۸۹: ص۵۷).

سال های اخیر توسعه تکنولوژی های جدید و رشد فزاینده­ی جهانی اقتصاد منجر به رقابت فزاینده و تغییرات سریع در ماهیت کار سازمان ها و کارکنانشان شده است. در نتیجه­ این تغییرات و جهت آماده شدن برای تغییرات آینده، فشار قابل ملاحظه ای بر کارکنان برای پذیرفتن مسئولیت برنامه ریزی ارتقای شغلی، آموزش و حقوق و مزایا وارد می‌آید. همچنین، سازمان ها به منظور رقابت در صحنه جهانی، ارضای نیازها و انتظارات مشتریان و سازگاری با ماهیت در حال تغییر شکل، تمایل دارند کارکنانی انتخاب کنند که فراتر از وظایف و نقش تعریف شده در شرح شغلشان عمل نمایند. موفقیت سازمان ها، امروزه بستگی زیادی به عملکرد کارکنانی دارد که فراتر از نقش و وظایف خود عمل می‌کنند (ابراهیم پور و همکاران، ۱۳۹۰: ص۹۲).

سازمان از ضروری­ترین عناصر جامعه است که یک نقش مهم در زندگی انسان ایفا می‌کند. منابع انسانی استراتژی ترین دارایی سازمان است در رویکردهای جدید مدیریت و رفتار سازمانی ‌پاسخ‌گویی‌، تعهد سازمانی، شجاعت و علاقه­ کارمندان به ‌عنوان یکی از اساسی ترین عوامل رفتاری در نظر گرفته شده و رفتارهایی مثل کمک به کارکنان دیگر خیلی مهم است. یکی از این رفتارها، رفتار شهروندی سازمانی است. رفتار شهروندی سازمانی در مرحله­ اول به ‌عنوان رفتارهای فرانقشی در سال ۱۹۸۷ توسط کلن و کاتز^[۲]بیان شده است اما تحقیقات اصلی روی این مفهوم از ۲۴ سال پیش معرفی شده است. ‌بنابرین‏، آن در حقیقت توسط ارگان شروع شده و آن روی متغیرهای مختلفی تاثیر می‌گذارد (جعفری و بیدارین، ۲۰۱۲).

اضطراب پوچی در مواقعی رخ می‌دهد که محتواهای خاصی از زندگی معنوی در معرض تهدید عدم قرار می‌گیرد. بنای اعتقادی از طریق وقایع خارجی یا از راه فرآیندهای درونی، فرو می ریزد: آدمی احساس می‌کند که قادر به مشارکت خلاق در حوزه ای از فرهنگ نیست و درباره چیزی که مشتاقانه تاییدش کرده بود، احساس سرخوردگی می‌کند. از دلبستگی به چیزی به چیز دیگری رانده می شود و همین طور؛ زیرا معنی همه ی آن ها ناپدید گشته و ارس^[۴۰] خلاق به بی میلی یا بیزاری بدل گردیده است. همه چیز تجربه می شود؛ اما هیچ چیز ارضا نمی کند. مضامین و معانی نسبت با آنکه زمانی عالی و برانگیزاننده ی ستایش و عشق بوده است، امروز از ارائه ی معنی و محتوا ناتوان است. و فرهنگ حاضر نیز در ارائه ی محتوا ،از آن هم ناتوان است. آدمی مضطربانه از همه معانی مشخص روی بر می تاباند و در صدد یافتن معنایی غایی بر می‌آید؛ لیکن حاصل آن تنها کشف این نکته است که درست همان از دست دادن گره گاهی معنوی بوده که معنا را از محتواهای خاص حیات معنوی زدوده است. اما گره گاهی معنوی بوده که معنا را از محتواها خاص حیات معنوی زدوده است. اما گره گاه معنوی را نمی توان با اراده و تصمیم ایجاد کرد؛ سعی در ایجاد آن تنها مولد اضطرابی عمیق تر است. اضطراب پوچی ما را به سوی مغاک بی معنایی سوق می‌دهد(همان).

۲-۱۱-۲-۱- عامل مهم پیدایش احساس بی معنایی در زندگی

احساس بی معنایی در زندگی حاصل گذر از هفت مرحله است:

یکی، دلبستگی به کس یا کسان، چیز یا چیز ها، مهم ترین ویژگی انسان است. به گونه ای که در فقدان دلبستگی، انسان از درون فرو می پاشد. هایدگر، فیلسوف برجسته معاصر آلمانی معتقد است که انسان چیزی جز دلبستگی نیست. ستایش و تجلیل فراوانی که از ” عشق” در طول تاریخ و در همه فرهنگ ها شده، حکایت از همین موضوع دارد چرا که عشق، اوج دلبستگی است. می توان گفت شور حیات در زندگی انسان نسبت مستقیم با دلبستگی او با کس یا کسان و شی و اشیا پیرامون او دارد. احساس ملال و خستگی نسبت نسبت عکس با این دلبستگی دارد. هرچه از دلبستگی فرو کاسته شود، ملال و خستگی انسان فزونی می‌یابد. دوم، انسان نوعی همزاد پنداری با خواسته ها ی خود داردو خود را با خواسته های خود یکی می‌داند. به بیان دیگر محور زندگی از او جدا شده و به خواسته هایش منتقل می شود. نقطه ی اوج این همزاد پنداری در عشق مشاهده می شود. یکی از ویژگی های عشق تمایل به یکی شدن با معشوق است(کشفی، ۱۳۸۶).

سوم، چون انسان خود را با خواسته های خود یکی می‌داند، ‌بنابرین‏ هر ارزشی را که برای خواسته های خود احساس می‌کند، برای خود احساس می‌کند. به بیان دیگر، ارزش خود را مساوی با ارزش خواسته ی خود می‌داند(همان).

چهارم:با توجه به اینکه ارزش انسان با خواسته های او یکی است، ‌بنابرین‏ برای فهم ارزش انسان باید به خواسته های او مراجعه کرد و از طریق ارزش آن ها، ارزش انسان را مشخص نمود. در این جا این پرسش پیش می‌آید که ارزش خواسته چگونه مشخص می شود؟ در پاسخ باید گفت که ارزش خواسته نسبت مستقیم با میزان دلبستگی ما به آن دارد. هرچه دلبستگی ما به خواسته ای بیشتر باشد، برای ما ارزش بیشتری دارد و هرچه دلبستگی ما کمتر باشد برای ما از ارزش کمتری برخوردار است. معشوق برای عاشق از بالاترین ارزش برخوردار است چرا که عاشق، اوج دلبستگی را به معشوق دارد(همان).

پنجم، از آن جا که انسان ارزش خود را مساوی با ارزش خواسته خود می‌داند واز سوی دیگر ارزش خواسته نسبت مستقیم با میزان دلبستگی او به آن دارد، بنا براین هرآنچه تهدید کننده دلبستگی انسان باشد، تهدید کننده ارزش مندی او خواهد بود و به بیان دیگر: ” هر عاملی که دلبستگی آدمی را تهدید کند، زمینه ساز احساس بی ارزشی، پوچی یا بی معنایی در زندگی او می شود”(همان).

ششم، مرگ و احساس طراوت جویی از مهم ترین عوامل تهدید کننده دلبستگی انسانند. درباره ی طراوت جویی باید گفت که این احساس سبب دل زدگی انسان از خواسته هایش می شود و دل زدگی چیزی نیست جز کاهش دلبستگی یا فقدان دلبستگی(همان)

هفتم، احساس طراوت جویی سبب از میان رفتن دلبستگی های کهن و پیدایش دلبستگی های جدید می شود. آن زمان که دلبستگی کهن از بین می رود، انسان دستخوش احساس بی ارزشی می شود و هنگامی که دلبستگی جدید پدید می‌آید به نوعی معناداری در زندگی دست می‌یابد. از آن جا که این سیر پایانی ندارد ،‌بنابرین‏ انسان پیوسته دستخوش دو احساس متضاد است. پوچی و معنا درای یا بی ارزشی و ارزشمندی یا بی هویتی و هویت داری(کشفی، ۱۳۸۶).

هشتم، تکرار پیوسته از میان رفتن و پیدایش دلبستگی ها و در نوسان قرار گرفتن انسان در میان دو حالت پیشگفته، آرام آرام او را ‌به این بینش می کشاند که هیچ چیز را در این عالم دلبستگی نشاید و عزم بر دل نبستن به معنای آغاز احساس بی معنایی و پوچی مطلق در زندگی آدمی است(همان).

۲-۱۱-۳- اضطراب گناه و محکومیت

عدم از جنبه ی سومی نیز تهدید آمیز است، عدم، تأیید نفس اخلاقی انسان را نیز تهدید می‌کند. وجود انسان، معنوی و وجودی، تنها به او داده نشده بلکه از او نیز طلب می شود. او درباره ی آن مسئول است، به معنی تحت اللفظی کلمه از او انتظار می رود بتواند ‌به این سوال پاسخ دهد که از خود چه ساخته است. آن که از او سوال می‌کند قاضی اوست؛ یعنی خودش. کسی که در عین حال در مقابلش ایستاده است. این وضعیت موجد اضطرابی است که به طور نسبی اضطراب گناه و به طور مطلق اضطراب طرد نفس^[۴۱] و محکومیت است(تیلیش، ترجمه فرهاد پور،۱۳۶۶، ص۸۹).

به نظر تیلیش راه گریز از این نوع اضطراب، سرپیچی از احکام و فرامین اخلاقی است که در آن فرد به کمال رسیده به هیچ دستور اخلاقی پایبند نیست(همان، ص۸۴).

۲-۱۱-۴- مکانیسم های دفاعی در روان درمانی وجودی

هر فرد برای مقابله با اضطراب دو گونه مکانیسم دفاعی را مورد استفاده قرار می‌دهد: نخست، مکانیسم های دفاعی متعارف است که توسط زیگموند فروید، آنا فروید و هری استیک سالیوان و امثال آن توصیف شده اند. دوم، مکانیسم های دفاعی غیر اختصاصی و غیر متعارف است که به منظور مقابله با استرس های وجودی اختصاصی اولیه بسیج می‌شوند. یالوم^[۴۲](۱۹۸۱) دو دفاع عمده درون روانی اختصاصی را شرح می‌دهد:

۱-خاص بودن^[۴۳]: کسانی که از این دفاع استفاده می‌کنند اعتقاد عمیقی دارند که آسیب ناپذیرند و فناگریز هستند. هرچند در سطح منطقی ممکن است فرد به غیر واقعی بودن این باورها اذعان داشته باشد، ولی در سطح عمیق ناهشیار، فرد معتقد است که قوانین زیست شناختی ‌در مورد او صادق نیست. تجلی بالینی این دفاع به صورت، منش خود شیفته، اعمال وسواسی- جبری با جستجو برای افتخار به قیمت فرسایش ،خود بزرگ نمایی و ویژگی های پارانوئید خواهد بود. سرآغاز بحران و فراخوانیی این دفاع زمانی است که نظام باوری فرد از هم می پاشد و مفهوم روزمرگی بی دفاع فرد مورد تجاوز واقعیت قرار می‌گیرد. چنین افرادی پس از تجربه بحرانی نظیر سوگ، بیماری، بیکار شدن و امثال آن قادر به واپس زنی اضطراب با کمک دفاع” خاص بودن” نیستند. در نتیجه مراجعه آن ها برای روان درمانی بالا می رود( یالوم،۱۹۸۱؛ به نقل ازفرانکل، ترجمه محمد پور،۱۳۸۴).

۲- اعتقاد به وجودهایی رهایی بخش نهایی^[۴۴]

۲-۲-۴-۶) اهمیت جریان‌های نقدی ‌در شناسایی رویدادهای مالی واحدهای اقتصادی

جریان های نقدی در یک واحد تجاری از اساسی­ترین رویدادهایی است که اندازه ­گیری حسابداری بر اساس آن ها انجام می­ شود و به نظر می ­آید که بستانکاران و سرمایه ­گذاران نیز بر مبنای جریا های نقدی تصمیم می­ گیرند. وجوه نقد چون نشان­دهنده قدرت خرید عمومی است، در مبادلات اقتصادی به راحتی­ می ­تواند به سازمان‌ها و یا اشخاص مختلف جهت رفع نیازهای خاص خودشان و در تحصیل کالا و خدمات کمک کند. بیشتر اندازه ­گیری های حسابداری بر اساس جریان های نقدی گذشته، حال و یا مورد انتظار آتی انجام ‌می‌گیرد، درآمدها معمولاً برحسب خالص وجوه نقد مورد انتظار حاصل از فروش کالاها یا خدمات و هزینه ها نیز برحسب وجوه نقد پرداختی و یا وجوه نقد مورد انتظار پرداختنی برای کالاها و خدمات مورد استفاده اندازه ­گیری می­ شود ­(ناصری، ۱۳۸۸).

اندازه ­گیری تئوریک دارایی ها، بدهی ها و سود به میزان زیادی بر اساس جریان های نقدی واقعی مورد انتظار صورت می­پذیرد. ارزش فعلی یک دارایی عموماً معادل دریافت های خالص مورد انتظار تنزیل شده که از آن دارایی ایجاد می­گردد تعریف شده است. همچنین اندازه ­گیری بدهی ها ‌بر اساس مبالغ تنزیل شده پرداختی­های مورد انتظار آتی ‌می‌باشد. یکی از تعاریف ارائه شده سود عبارت است از «مازاد خالص سود سهام نقدی مورد انتظار تنزیل شده که در پایان دوره اندازه ­گیری می­ شود نسبت به همان انتظارات در ابتدای دوره بعلاوه پرداخت های سود سهام واقعی.

دو ایراد اصلی به روش تحلیلی فوق وارد است :

۱) در اختیار نبودن بعضی از نسبت­های متوسط صنعت .

۲) روش مطرح شده بر متوسط صنعت متکی است و همیشه متوسط صنعت ملاک مناسبی برای همه شرکت ها نیست و باید ملاحظات دیگری هم مد نظر باشد.

دیتمار و همکاران^[۳۳](۲۰۰۳) استدلال نمودند که اثر محدودیت­های مالی بر رویه تامین مالی شرکت ها، می ­تواند به وسیله تمایل شرکت ها برای ذخیره قسمت عمده­ای از جریان­های نقدی نمایان شوند. در نتیجه، شرکت­های با محدودیت مالی باید از حساسیت جریان نقدی وجه نقد بالایی برخوردار بوده و نگهداری وجوه نقد شرکت­های بدون محدودیت مالی نباید به طور سیستماتیکی وابسته به میزان و تغییرات در جریان­های نقدی آن­ها باشد. استدلال المیدا ودیگران مبتنی بر انگیزه احتیاطی از نگهداری وجوه نقد است. بدین صورت که شرکت­های با محدودیت مالی به منظور بهره ­برداری از فرصت­های سرمایه ­گذاری سود­آور آتی و جلو­گیری از عدم بهره ­برداری از چنین فرصت­های سرمایه ­گذاری غیر منتظره­ای، قسمت زیادی از جریان نقدی را انباشته ‌می‌کنند. آن ها نشان دادند که شرکت­های با محدودیت مالی از حساسیت جریان نقدی- وجه نقد بالاتری نسبت به شرکت­های بدون محدودیت مالی برخوردار هستند، نشان دادند که شرکت های با محدودیت مالی و نیازهای پوششی بالا (شرکت­هایی که دارای جریان­های نقدی پایین و فرصت­های رشد بالاتری هستند) تمایلی قوی برای انباشت وجوه نقدی حاصل از جریان نقدی مازاد داشته و میزان بدهی خودشان را عمدتاًً تغییر نمی­دهند. در مقابل، شرکت­های با محدودیت مالی و نیازهای پوششی پایین مشابه با شرکت­های بدون محدودیت مالی عمل نموده و عمدتاًً اقدام به کاهش بدهی­ها نموده (به دلیل حفظ ظرفیت استقراضی) و تنها مبالغ پایینی از جریان نقدی مازاد را به حساب­های وجوه نقدی منتقل ‌می‌کنند (دیتمار و همکاران، ۲۰۰۳).

۲-۲-۴-۷) حساسیت جریان نقدی وجه نقد

میکلسون و پارت^[۳۴] (۲۰۰۳) اقدام به بررسی همزمان جریان نقدی – سرمایه ­گذاری و جریان نقدی- وجه نقد نمودند. آن ها نشان دادند که شرکت­های با محدودیت مالی نسبت به شرکت­های بدون محدودیت مالی از حساسیت جریان نقدی سرمایه ­گذاری بالاتری برخوردار بوده و حساسیت جریان نقدی وجه نقد در شرکت­های با محدودیت مالی و بدون محدودیت مالی، از لحاظ آماری معنادار نمی‌باشد. آن ها دلیل این نتایج را به انگیزه معاملاتی از نگهداری وجوه نقدی نسبت دادند. این امر دلالت می‌کند که شرکت­ها از جریان نقدی برای انجام مخارج سرمایه­ای استفاده نموده و بنابر انگیزه احتیاطی اقدام به انباشت وجوه نقدی نمی­کنند (فریرا و ویللا^[۳۵]،۲۰۰۴).

در صورت جریان های نقدی، جریان های ورود و خروج وجوه نقد به سه دسته زیر تقسیم می‌گردد:

۱) جریان های ناشی از فعالیت های عملیاتی^[۳۶]

۲) جریان های ناشی از فعالیت های سرمایه ­گذاری

۳) جریان های ناشی از فعالیت های تامین مالی

لذا مانده وجوه نقدیا شبه نقد شرکت همواره تحت تاثیر تصمیمات عملیاتی، سرمایه ­گذاری و تامین­مالی شرکت تغییر می­ کند. انجام به موقع و مناسب بسیاری از فعالیت های اغلب منوط به وجود وجه نقد کافی در شرکت است، گاهی اوقات عدم دسترسی به وجه نقدکافی سبب می­شودیک فعالیت خاص که برای شرکت دارای اهمیت است (مانند خرید مواد، خرید کالاهای سرمایه­ای، انعقاد قرارداد جدید، استفاده از یک فرصت) متوقف شود. تنظیم و کنترل میزان وجه نقد بگونه­ای که پاسخگوی نیازهای پیش‌بینی شده و پیش‌بینی نشده باشد اهمیت فراوانی دارد. در صورت عدم وجود وجه نقد کافی در شرکت وجوه نقد یا از محل حقوق صاحبان سهام تامین می­گردد و یا از محل وام، هر کدام از آن ها هزینه سرمایه خاص خودش را دارد. لذا شرکت ها برای نگهداری وجوه نقد اضافی متحمل هزینه می­شوند و از آنجا که نگهداری اینگونه وجوه بازدهی هم ندارد لذا هزینه سرمایه بیشتر از نرخ بازدهی شرکت است و ارزش شرکت کاهش می­یابد­(سوفی،۲۰۰۹).

۲-۲-۴-۸) توانایی پیش‌بینی جریان های نقدی در واحدهای انتفاعی

تعیین معیاری جهت پیش‌بینی توان شرکت در ایجاد جریان های نقدی مورد انتظار سهام‌داران، به عنوان سؤالی اساسی در حسابداری مطرح شده است. پژوهش های گسترده ای پیرامون این موضوع صورت گرفته است که در اغلب آن ها از سود یا جریان نقدی به عنوان معیار پیش‌بینی کننده جریان های نقدی آتی مورد انتظار سهام‌داران استفاده شده است، اما برتری سود نسبت به جریان نقدی در پیش‌بینی جریان های نقدی آتی شرکت همچنان در هاله ای از ابهام قرار دارد. در همین راستا، برخی پژوهش ها نشان دادند که سود بر مشکلات ذاتی زمان بندی و عدم تطابق که در جریان های نقدی وجود دارد، غلبه می‌کند. لذا سود، شاخصی ‌بهتر از عملکرد مالی شرکت است. اما از آنجا که سود به دلیل فروض زیربنایی آن، عاری از اشتباه های اندازه گیری نیست، اغلب شک و تردید تحلیل گران مالی و اقتصادی را در خصوص مربوط بودن سود به دنبال داشته است (بارث و همکاران، ۲۰۰۹).

شواهد محکمی وجود دارد که تنیدگی می‌تواند منجر به پیامدهای منفی متفاوتی از قبیل بیماری‌های جسمی، اختلالات روانی یا احساس فرسودگی در اشخاص شود (کابات زین، ۲۰۰۳). از سوی دیگر، دیدگاه‌های جدید ‌در مورد تنیدگی به‌جای تمرکز بر ماهیت تنیدگی، به نقش منابع روان‌شناختی فرد در رویارویی با عوامل فشارزا تأکید دارد زیرا از این طریق، می‌توان تدابیر درمانی مناسب را برای کمک به فرد تحت‌فشار فراهم کرد (مسعود نیا،۲۰۰۷). در واقع، برای فردی که تحت شرایط تنیدگی زا قرار دارد، ارزیابی سطوح تنیدگی و روش‌های مقابله با تنیدگی مهم است. تنیدگی بالا، مداوم و طولانی‌مدت، می‌تواند منجر به ناسازگاری در فرد شود و مشکلات جسمی و هیجانی از قبیل عدم رضایت فرد از خود، احساس شکست، اضطراب، تنش شدید، ناکامی، افسردگی و کیفیت زندگی نامطلوب را برای فرد در پی داشته باشد (ون وکیم، ۲۰۰۲ به نقل از صناعی،۲۰۱۲)؛ ‌بنابرین‏ چگونگی مقابله افراد با تنیدگی از شدت و فراوانی آن مهم‌تر است. شیوه های مقابله افراد با شرایط و موقعیت‌های تنیدگی زا، متفاوت است و برای کاهش این تنیدگی که راه‌انداز سایر اختلال‌ها و مشکلات در زندگی آن‌هاست، استفاده از درمان‌های روان‌شناختی از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است. یکی از نوآوری‌ها در درمان‌های روان‌شناختی، به‌ویژه درمان سرطان، تلفیق سنت‌های معنوی شرق، ازجمله فنون مراقبه تفکر نظاره (ذهن آگاهی) با رفتاردرمانی شناختی- سنتی است که از این تلفیق به عنوان موج سوم روان‌درمانی یاد می‌شود (هایز، لوما و بوند^[۱۹۷]، ۲۰۰۶) و برای پیشگیری از تنیدگی و افسردگی به کار می‌رود (گروسمن^[۱۹۸]، نیمان^[۱۹۹]، اشمیت^[۲۰۰] و والاچ^[۲۰۱]، ۲۰۰۴؛ کارلسون، اوسولیک، گودی، آنجن و اسپیکا^[۲۰۲]، ۲۰۰۱؛ اسمیت، ریچاردسون، هافمن و پیلینگتون، ۲۰۰۵؛ ایوانز، ۲۰۰۶؛ کاویانی، ۲۰۰۳). ذهن آگاهی، یک آگاهی پذیرا و بدون قضاوت از وقایع جاری است (ریان^[۲۰۳] و براون، ۲۰۰۳). آگاهیی که براثر توجه روی هدف، در لحظه جاری، بدون استنتاج لحظه‌به‌لحظه ایجاد می‌شود (کابات – زین، ۲۰۰۵).

افراد ذهن آگاه، واقعیات درونی و بیرونی را آزادانه و بدون تحریف درک می‌کنند و توانایی زیادی در رویارویی با دامنه گسترده‌ای از تفکرات، هیجانات و تجربه ها ) اعم از خوشایند و ناخوشایند ) دارند (براون^[۲۰۴]، ۲۰۰۷).

ذهن آگاهی، مشاهده محرک‌های درونی و بیرونی همان گونه که اتفاق می‌افتد بدون هیچ گونه قضاوت و پیش‌داوری است و در واقع مهارتی است که به افراد اجازه می‌دهد در زمان، حال، حوادث را کمتر از آن میزان که ناراحت‌کننده است، دریافت کنند (کابات زین، ۲۰۰۲، روبینز^[۲۰۵]،۲۰۰۲، بایر^[۲۰۶]، ۲۰۰۳، بورکووک^[۲۰۷]، ۲۰۰۲).

ذهن آگاهی نه تنها به وسیله تسهیل ارزیابی فرایند مثبت، باعث کاهش نتایج زیان‌بار ناشی از شرایط تنیدگی زا می‌شود بلکه همچنین از طریق عادت زدایی استفاده از راهبردها مقابله‌ای نامناسب باعث کاهش مشکلات مربوط به شرایط تنیدگی زا می‌شود. سبک‌های مقابله‌ای ناکارآمد، از قبیل فاجعه سازی ارتباط مستقیمی با بیماری‌های خلقی دارد. اگرچه ارتباط آن هنوز به‌درستی مشخص نیست ولی مشکلات هیجانی مربوط به تنیدگی نیز در اثر استفاده از شیوه های مقابله نامناسب، پایدارتر می‌شود. آموزش ذهن آگاهی، بر کاهش افسردگی، اضطراب و سازگاری روان‌شناختی مؤثر است (بوالمیجر^[۲۰۸]،۲۰۱۰). هسته تنیدگی زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی بر آموزش مراقبه ذهن آگاهی و کاربردهای آن برای زندگی روزانه و مقابله با تنیدگی، بیماری و درد متمرکز است (روزنزویگ^[۲۰۹] و همکاران، ۲۰۱۰).

مفهوم ذهن آگاهی بیش از دو هزار سال قدمت دارد. پایه های این مفهوم را می‌توان در کهن‌ترین متن‌های ‌بودایی ردیابی کرد. ذهن آگاهی با آرامش ذهنی و روان‌شناختی و سلامت روانی رابطه مثبت دارد در حالی که خودآگاهی با میزان پایین آرامش روان‌شناختی مرتبط است (هافمن و اسنانی^[۲۱۰]، ۲۰۱۲).

کاهش تنیدگی مبتنی بر ذهن آگاهی، مداخله‌ای رفتاری است که بر مبنای توجه و تمرکز به خود استوار هست. تمرینات به صورت تمرکز بر روی افکار، احساسات و ادراک انجام می‌شود. این مهارت‌ها از طریق تمرکز بر روی تنفس تا تمام فعالیت‌های زندگی حاصل می‌گردد. تنیدگی زدایی مبتنی بر ذهن آگاهی با تغیر ادراک افراد از حوادث تنیدگی زا و افزایش توانایی آن‌ ها در کنترل زندگی، به افراد کمک می‌نمایند. ذهن آگاهی شامل نظم، انضباط و آگاهی لحظه‌به‌لحظه از زندگی روزانه است (کابات زین، ۲۰۰۳).

کبات زین (۲۰۰۳) پیشنهاد می‌کند که در مراقبه و نشستن‌های طولانی‌مدت و بدون حرکت، روی حس‌های درد در بدن و مفاصل تمرکز کند و بدون تکان خوردن و نشان دادن واکنش‌های هیجانی ‌به این دردها، فقط نظاره‌گر باشند. وی یادآوری می‌کند که این مشاهده گری می‌تواند پاسخ‌های هیجانی را که به وسیله درد فراخوانی شده‌اند، کاهش دهد؛ ‌بنابرین‏ تمرین مهارت ذهن آگاهی، توانایی مراجعان، برای تحمل حالت‌های هیجانی منفی را افزایش می‌دهد و آن‌ ها را به مقابله مؤثر قادر می‌سازد (بائر، ۲۰۰۳).

این برنامه به منظور کاهش اضطراب، تنیدگی، فرسودگی و افسردگی طراحی ‌شده است. پژوهش‌ها اثبات کرده‌اند که هشیاری دست‌کم ‌به اندازه دارو و یا مشاوره می‌تواند در مقابله با این مشکلات مؤثر واقع شود؛ ‌بنابرین‏ بهتر است ابتدا ببینیم هشیاری چیست؟ هشیاری تنها توجه کامل و همه‌جانبه است. تمرین هشیاری شامل توجه کامل به جریان طبیعی تنفس است. تمرکز بر نفس به‌این‌ترتیب به شما امکان می‌دهد که به مشاهده افکاری که در ذهنتان پدیدار می‌شوند، بپردازید و به‌تدریج دست از درگیر شدن با آن‌ ها بردارید. این تمرین به شما کمک می‌کند ‌به این درک عمیق دست پیدا کنید که افکار و احساسات ازجمله افکار و احساسات منفی گذرا هستند؛ می‌آیند و می‌روند و درنهایت حق انتخاب دارید که آیا بر اساس آن‌ ها دست به عمل بزنید یا نه (کابات زین، ۲۰۱۲).

معمولاٌ در نظام آموزشی سنتی ، دانش ، اصول و قواعد در کتاب نهفته است و معلم اشاعه دهنده آن از تشکیل کلاس درس و به شیوه رو در رو است . در این روش معلم با تأکید بر تکرار و به حافظه سپردن ، مطالب را به یادگیرنده انتقال می­دهد . اگر این فرایند به درستی انجام پذیرد یادگیری سطحی انجام پذیرفته است (فضلی خانی، ۱۳۸۵ ) .

در صورتی که تجربیات یادگیری را چنان باید طراحی نمود که بتوان به سطوح بالای حیطه شناختی ؛ یعنی، تفکر تحلیلی ، تفکر انتقادی و خلاقیت دست یافت . این امر با بهره گرفتن از فن آوری و ارتباطات امکان پذیر است . امروزه مفهوم سواد سنتی دچار تغییر و تحول شگرفی شده است . مفهوم سنتی سواد خواندن ، نوشتن و حساب کردن است . در نیمه قرن بیستم مفهوم جدیدی از سواد کاربردی مطرح شد و امروزه ، تقاضا های جدید مطرح شده از سوی جامعه و دنیای جدید پیرامون فن آوریهای جدید رفتاری ، سواد نوین را می­طلبد . به طور کلی در سواد نوین از یادگیری طوطی وار و اجرای دستورالعملهای معمولی دوره شده و به جای آن توانایی یافتن حقایق و در نظر گرفتن راه های تازه درک و ابداع قوانین و برنامه ریزی شخصی ، مورد تأکید قرار ‌می‌گیرد . با شناخت بیشتر فن‌ آوری اطلاعات و ارتباطات به کارگیری آن در حوزه آموزش ‌می‌توان به نحو مؤثر از سواد نوین بهره برد(ایزی و رستمی نژاد ، ۱۳۸۹) . امروزه بیش از سه نوع سواد مفید معرفی شده اند که سواد علمی با معنای مصطلح آن در نظام آموزشی که در برگیرنده مفهوم توانایی خواندن و نوشتن است ، تنها یکی از آن ها محسوب می­ شود . در این مورد به عنوان مثال ‌می‌توان از سواد سیاسی ، سواد اقتصادی ، سواد اجتماعی ، سواد رسانه ای و سواد اطلاعاتی نام برد . سواد اطلاعاتی به معنای انتخاب و استفاده اخلاقی و ‌مسئولانه از فن آوری اطلاعات و ارتباطات است (بروس^[۲۶]، ۱۹۹۷، به نقل از حیدری مقدم ، ۱۳۸۵) .

نهاد آموزش و پرورش، یکی از بزرگترین تولید کنندگان اطلاعات و بی تردید عمده­ترین مصرف کننده و ذخیره کننده اطلاعات و دانایی محسوب می­ شود. این مهم در کشور ما توسعه کمی آموزش و پرورش توجه به مؤلفه های دینی و ملی و فرهنگی از گستردگی و ارزش بالایی برخوردار است . تولید دانش و کاربرد آن در فرایند تعلیم و تربیت ، موجب افزایش دانایی ، و توانایی یادگیرندگان و معلمان شده و آموزش و پرورش را در مهمترین مأموریت خود؛ یعنی، تربیت نیروی انسانی توانمند و کارآمد بیش از گذشته توفیق خواهد داد. از طرفی دیگر بخش اعظمی از معظلات اجتماعی ، اخلاقی، فرهنگی و حتی اقتصادی کشورها ناشی از توسعه نیافتگی و عقب ماندگی از کاروان دانش و فن آْوری است (جوادی بورا و نازکتبار ، ۱۳۸۹).

کیگان^[۲۷] (۱۳۹۰)، اشاره می­ کند که همه جنبه­ های زندگی انسان به طور عمیقی تحت تأثیر تحولات فن آورانه قرار گرفته است ، البته مدارس ، دبیرستان­ها و دانشگاه ها نیز از این تحولات فن آوری بر کنار نمانده اند ، ولی تحولات پدید آمده در این بخش چندان تناسبی با تحولات روز ندارد (سلیمانی ، ۱۳۸۳). رشد و توسعه فن آوری اطلاعات و ارتباطات در نظامهای آموزشی منجر به افزایش فرصت‌های یادگیری و سهولت یادگیری دسترسی به منابع آموزشی شده و از میزان اهمیت و اتکاء بر کتاب و مواد درسی از پیش تعیین شده بر هر کلاس و دوره­ تحصیلی کاسته است (تاجور و همکاران ، ۱۳۸۹ ) .

با توجه به اهمیت فن آوریهای جدید و سواد کامپیوتری به عنوان بخشی از پیش نیازهای آن و همچنین اهمیت مسأله آموزش و مدیریت کلاس موفق ، در زمینه عوامل مؤثر و تأثیر گذار در ارتقای آموزش مطلوب، تحقیقات اندکی انجام داده شده است که در ادامه ، به آن اشاره می­ شود .

با روند رو به رشد فن­آوریهای جدید اطلاعاتی و ارتباطی برخورداری معلمان از سواد اطلاعاتی و سواد کامپیوتری ، ضرورتی اجتناب ناپذیر است و به نظر می­رسد که سبک مدیریتی کلاسی و نحوه ارائه مطالب توسط معلمان هم متأسر از سواد فن آورانه آن ها باشد . بر اساس آن چه مورد بحث قرار گرفت ، مسأله اساسی در این پژوهش ، بررسی رابطه دو مورد از مهمترین پیش نیاز ها و صلاحیت های حرفه ای معلمی ؛یعنی «مدیریت کلاس » او می‌باشد. درک درست رابطه این متغیرها می‌تواند ، به تدارک برنامه و تهمیدات لازم جهت اصلاح و ایجاد برنامه های آموزش مناسب در چهارچوب برنامه درسی تربیت معلم کمک نماید . ‌بنابرین‏ با توجه به آنچه مورد بحث قرار گرفت ، در این پژوهش، محققان به دنبال پاسخ ‌به این سؤال هستند کهآیا معلمانی که از هوش فرهنگی و سواد کامپیوتری بالاتری برخوردارند ، سبک مدیریت کلاسی بهتری دارند ؟ این سؤال در قالب سه فریضه مطرح می شود :

1. 1. مؤلفه­ های هوش فرهنگی (فراشناخت ، انگیزش ، رفتار و شناخت) ‌و سواد کامپیوتری معلمان ، پیش‌بینی کننده سبک مدیریت کلاسی غیر مداخله گر ( دانش آموز محوری ) آن ها می‌باشند .

1. مؤلفه­ های هوش فرهنگی(فراشناخت ، انگیزش ، رفتار و شناخت ) و سواد کامپیوتری معلمان ، پیش‌بینی کننده سبک مدیریت کلاسی تعاملی آن ها ‌می‌باشد .

   1. سنجش و آموزش مهارت‌های اجتماعی :

کودکان دارای ناتوانیهای مختلف اغلب در تعاملات اجتماعی مناسب با همسالان و بزرگسالان در موقعیتهای گوناگون دارای مشکلاتی هستند . آن ها اغلب فاقد مهارت‌های اجتماعی ضروری برای تعاملات مثبت و هدفمند هستند. این مسأله ممکن است باعث شود این دانش آموزان توسط همسالان عادی کمتر مورد پذیرش قرارگیرند . پژوهش‌ها نیز نشان داده ­اند دانش آموزان دارای ناتوانی ، مهارت‌های اجتماعی را به راحتی در محیط عادی با همسالان غیر معلول یادنمی­گیرند .این دانش آموزان نیاز دارند تا مهارت‌های اجتماعی را به طورسامان یافته آموزش بینند . این مهارت ها بایددر موقعیتهای طبیعی به منظور تسهیل تعمیم دهی به موقعیتهای مختلف آموزش داده شوند(گرشام^[۲۸] ، ۱۹۹۸).

به لحاظ سنتی فراگیری­های آموزشگاهی نسبت به مهارت‌های اجتماعی دارای اولویت بودند (کلب و هانلی ، مکس­ول^[۲۹]، ۲۰۰۳).ولی با افزایش گرایش به جای دادن دانش آموزان دارای ناتوانی در آموزش همگانی ، نیاز به آموزش مهارت‌های اجتماعی به طور فراینده­ای اهمیت پیدا کرد. در گذشته آموزش مهارت‌های اجتماعی برای این دانش آموزان در موقعیتهای اموزشی مستقل فراهم می­شد که معمولاً به دیگر موقعیت‌ها تعمیم نمی­یافت(گرشام^[۳۰]، ۱۹۹۸). ‌بنابرین‏ ، جهت کمک به دانش آموزان دارای ناتوانی در تعاملات اجتماعی شان با همسالان و بزرگسالان ، آموزش مهارت‌های اجتماعی باید در کلاس‌های درس آموزش همگانی انجام شوند و به منظور حفظ محوریت آموزشگاهی کلاس در درس آموزش عمومی ، آموزش مهارت‌های اجتماعی باید با برنامه های درسی یکپارچه شود .

پژوهش­ها، مهارت‌های اجتماعی زیادی را شناسایی کرده‌اند که برای تعاملات موفقیت آمیز با همسالان و بزرگسالان ضروری هستند . شواهد تجربی اندکی وجود دارند که به طور قطع تعیین کنند کدام مهارت ها برای افزایش تعاملات مثبت دانش آموزان دارای ناتوانی دارای بیشترین اهمیت هستند . در هر صورت پژوهش های متعددی روی تعداد مهارتهایی که با افزایش کنش اجتماعی می‌شوند صورت گرفته است و به مهارتهایی مانند همکاری و شروع تعاملات اشاره شده است که در ادامه به تفصیل مورد بحث قرار می­ گیرند .

• 1. تعاریف مهارت‌های اجتماعی :