در ادامه با ذکر یک مثال به جزئیات بازار های خاکستری می پردازیم تا درک بهتری از این موضوع به دست آوریم:
اشکال مختلفی که قابل بحث است عبارتند از :
-
- زمانی که قیمت ها در کشور مبدأ کمتر از کشور مقصد باشند.
-
- زمانی که قیمت ها در کشور مقصد کمتر از کشور مبدأ باشند
-
- زمانی که محصول در کشور مقصد در دسترس نیست.
- زمانی که محصول از یک کشور خارجی به یک کشور خارجی دیگر صادر می شود.
شکل اول زمانی است که صاحب مالکیت فکری فروش محصولات خود را در دو کشور مختلف طراحی می‌کند در این صورت معامله کالاها با بهره گرفتن از یک توزیع کننده مجاز محصولات در کشورهای مختلف و یا به دست واسطه ها انجام می‌گیرد. (همان، ۲۹-۲۱)
دلایل مختلفی از جمله شرایط بازار در کشورهای مختلف، مقررات دولتی و هزینه مجوزهای واردات و صادرات می‌تواند باعث به وجود آمدن بازار موازی و فروش محصولات ارزان در بازار کشورهای متعدد به قیمت بالاتری باشد. در شکل اول به عنوان فرم کلاسیک بازار های خاکستری مطرح می شود که تفاوت در قیمت‌ها این فرصت را به وجود می آورد تا معامله گران موازی با فروش کالاها در کشور مقصد به قیمتی ارزان تر از توزیع کنندگان مجاز سود و مزایای بیشتری به دست آورند.
شکل دوم شبیه به نوع اول است با این تفاوت که قیمت بالا در بازار مبدأ وجود دارد نه در بازار مقصد و تاجر موازی خرید خود را از بازار مقصد انجام می‌دهد و حتی ممکن است کالاهای صادراتی دوباره به کشور مبدأ صادر شود و با ورود کالا به کشور اصیل خود ایجاد واردات مجدد نماید.
شکل سوم اشاره به موقعیتی دارد که در آن صاحب حق مالکیت فکری در کشور حضور داشته باشد اما محصولات را در آن کشور به فروش نمی رساند، این رویه بین وارد کنندگان موازی در جهت کسب سود بیشتر بسیار رایج است و امکان پذیر نیست مگر اینکه به دلیل عدم وجود رقابت بین صاحبان حقوق مالکیت فکری، فروشنده اصلی در مورد محصول خود باعث ایجاد بازار های خاکستری می شود.
شکل چهارم در نتیجه شرایط خاصی است که توسط توافق نامه های مختلف تحت قوانین تریپس ایجاد می شود. [۷۰] به عنوان مثال این شکل از تشکیل واردات موازی در بازار داروهای ژنریک در کشورهای در حال توسعه در موارد زیادی به چشم می‌خورد. واردات موازی می‌تواند با توجه شخص متعهد در واردات نیز طبقه بندی شود. در این صورت به عقیده گروهی از حقوق دانان اگر شخص متعهد مورد توجه قرار گیرد، با شرایط مختلف باعث ایجاد بازار های خاکستری فعال و غیر فعال می شود. (کونلی[۷۱]، ۲۰۰۷، ص ۱۹۱-۱۹۰)
بازار های خاکستری غیر فعال زمانی ایجاد می شود که محصولات وارد شده توسط شخص ثالثی از بازارهای خارجی خریداری شده باشد. در مقابل بازار های خاکستری فعال در صورتی ایجاد می شود که یکی از طرفین، شخص مالک فکری باشد و یا از طرف صاحب مالکیت فکری دارای مجوز خرید و فروش کالای خاص باشد.
همان طور که در این تعاریف مشاهده می شود واردات موازی اشاره به خرید و فروش در شرایط خاص کالاهایی دارد که به صورت واقعی و با مجوز و ثبت نشان تجاری تولید شده اند و به همین دلیل دارای آثار حقوقی هستند. بنابرین واردات موازی در مورد تجارت کالاهای تقلبی امکان پذیر نیست و معمولاً تجارت این کالاها به صورت قانونی است و صاحبان مالکیت فکری نمی توانند از مکانیسم های سنتی مانند شکایت جزایی یا مقررات گمرکی برای جلوگیری از واردات کالاهای موازی استفاده کنند.
با توجه به بحث فوق می توان واردات موازی را به این ترتیب تعریف کرد: واردات موازی دلالت بر واردات غیر قانونی کالاهای اصلی به یک کشور توسط واسطه‌های غیر قانونی دارد.
۳-۲-۱- چگونگی شکل‌گیری واردات موازی
واردات موازی وقتی شکل می‌گیرد که یک شرکت، محصولی را علاوه بر شرکت مادر در چند کشور دیگر نیز تولید کند. در این حالت محصولات تولیدی توسط شعبه‌های فرعی شرکت در خارج از کشور برای فروش در بازارهای خارجی ممکن است توسط توزیع‌کنند‌گان خارجی در واردات موازی فروخته شوند. این توزیع‌کنند‌گان، محصول را به بازار کشور تولیدکننده محصول، عرضه می‌کنند. با اینکه محصولات واردات موازی دارای نشان تجاری مشابه محصولات داخلی همان شرکت هستند، اما اغلب کیفیت اجزای تشکیل دهنده آن ها ممکن است متفاوت باشند. (وارن[۷۲]، ۱۹۹۹) واردات موازی در سطح بین‌المللی زمانی ایجاد می‌شود که تفاوت‌های زیادی در قیمتهای رایج محصولی یکسان بین دو بازار وجود داشته باشد. هر چه تفاوت‌های قیمتی بیشتر باشد، دلالان واردات موازی انتظار بازده بیشتری خواهند داشت و این امر آن ها را بر این می‌دارد که به ناهماهنگی های عرضه و تقاضا بین دو بازار پاسخ دهند. به طور کلی می توان گفت عوامل زیر باعث ایجاد واردات موازی می‌شوند:
۱. اختلافات قیمتی
۲. معروف بودن محصول در چندین بازار
۳. پایین بودن تعرفه ها و هزینه حمل و نقل
۴. شبکه جهانی اینترنت
شبکه جهانی اینترنت به طور فزاینده‌ای باعث ایجاد واردات موازی برای محصولات داخلی و خارجی شده است. افزایش محبوبیت روز افزون وب به عنوان فناوری و یک مکانیزم انتقالی، باعث تسهیل مبادلات واردات موازی شده است. وب به عنوان یک رسانه اطلاعاتی باعث آگاهی بیشتر مشتریان می شود و از این طریق مشتریان از قیمت پایین کالاها باخبر می‌شوند و اقدام به خرید کالاهای موجود در این بازار می‌کنند. شبکه جهانی وب همچنین این توانایی را به بازاریابان خاکستری می‌دهد که فقط بر اساس نام و علامت تجاری محصول تبلیغ کنند و کالا را به فروش برسانند و با توجه به اینکه کالا را به طور مستقیم به مشتری می‌فروشند، از پرداخت مالیات و تعرفه می‌گریزند، قدرت رقابتی قیمت خود را افزایش می‌دهند و محصول را با قیمت پایین‌تری به فروش می‌رسانند؛
۵. نوسانات نرخ ارز
۶. مناطق آزاد تجاری
تحقیقات نشان داده است که مناطق آزاد تجاری نقش مؤثری را در شکل‌گیری واردات موازی ایفا کرده‌اند؛
۷. مازاد عرضه
عرضه و تقاضا می‌تواند با شرایط بازار تغییر کند. بنابرین فروشنده یا دلال در یک کشور با داشتن مازاد عرضه پیش‌بینی نشده ممکن است مایل باشد که مازاد عرضه را با حاشیه سود کمتر به فروش برساند و این کار در نهایت باعث پیدایش واردات موازی می‌شود.
به طور کلی می توان گفت: واردات موازی در سطح بین‌المللی زمانی ایجاد می‌شود که ناهماهنگی های عرضه و تقاضا بین دو بازار با عواملی مانند اختلافات قیمت، معـروف بودن محصول در چندین بازار، پاییـن بودن تعرفه ها و هزینه حمل و نقل در بازارهای هدف، استفاده از شبکه جهانی اینترنت (برمن، ۲۰۰۴) به عنوان یک رسانه اطلاعاتی و بدون پرداخت مالیات و تعرفه، نوسانات نرخ ارز، وجود مناطق آزاد تجاری و مازاد عرضه[۷۳] همراه باشد و این کار در نهایت باعث پیدایش بازار های خاکستری می‌شود.
