فناوری اطلاعات و ارتباطات واژه ای است که به هر نوع دستگاه ارتباطی و یا برنامه نظیر: رادیو ، تلویزیون، تلفن ها ی همراه ، کامپیوتر، نرم افزار ، سخت افزارهای شبکه ، سیستم های ماهواره ای و نظایر آن اطلاق شده که سرویس ها ، خدمات و برنامه های متعددی به آنان مرتبط می‌گردد. ( کنفرانس از راه دور ، آموزش از راه دور، و…) . فناوری اطلاعات و ارتباطات اغلب یک مفهوم و جایگاه خاص مورد بررسی کاربردی دقیق تر قرار می‌گیرد. نظیر: فناوری اطلاعات و ارتباطات در آموزش، بهداشت، کتابخانه ها و غیره .

فناوری اطلاعات و ارتباطات ، به مجموعه امکانات سخت افزاری، نرم افزاری ، شبکه ای و ارتباطی به منظور دستیابی مطلوب به اطلاعات گفته می شود. همگرایی بین کامپیوتر و ارتباطات ، فناوری اطلاعات و ارتباطات را شکل می‌دهد. ( پیوند بین کامپیوتر و بهره برداری از تمامی قابلیت های آن خصوصاًً پردازش و ذخیره سازی داده با امکانات متعدد ارتباطی) . با اینکه تکنولوژی های مرتبط با کامپیوتر به نوعی در جنگ جهانی دوم مورد استفاده قرار می گرفت ، ولی پتانسیل های گسترده ، آن پس از تحقق دو تحول عمده در سال ۱۹۸۰ بر همگان آشکار گردید: تحول در صنعت نیمه هادی ها ، کوچک و ارزان شدن کامپیوتر ها را به دنبال داشت. متعاقب این تحول عظیم، امکان استفاده از کامپیوتر در ابعاد بسیار گسترده و برای عموم کاربران، فراهم گردید .

دومین تحول عمده ، ارتباط کامپیوتر ها با یکدیگر و برپاسازی شبکه های کامپیوتری است. در ادامه با بهره گرفتن از فناوری های متعدد مخابراتی و ارتباطی، امکان اتصال و ارتباط بین شبکه های کامپیوتری، فراهم گردید. تحولات فوق، زمینه انقلاب عظیم اطلاعاتی در عصر حاضر و ظهور فناورهای متعدد اطلاعات و ارتباطات را ایجاد نموده است. مهمترین ویژگی فناوری اطلاعات و ارتباطات، نحوه ذخیره سازی پردازش و دستیابی به اطلاعات است. به مجموعه ‌فناوری‌هایی که امکان ذخیره سازی ، پردازش اطلاعات را از طریق محیط های انتقال فراهم می کند، اطلاق می‌گردد (مصطفوی و همکاران، ۱۳۸۹).

۱ـ۲ـ۳ـ۲ـ اطلاعات

اطلاعات عبارت است از داده هایی است که در بافتی و با معنی جا گرفته و در اختیار دریافت کننده قرار داده می شود تا از آن ها برای تصمیم گیری استفاده کند. اطلاعات متضمن انتقال و دریافت آگاهی و دانش است. اطلاعات، آگاهی و هوشیاری می­دهد و از عدم اطمینان می­کاهد^[۹] .

۲ـ۲ـ۳ـ۲ـ فرق داده و اطلاعات

داده ها ، حقایق جمع‌ آوری شده از اندازه ها و مقادیر یا مشاهدات دربارۀ افراد، وقایع یا موضوعات است که به تنهایی معنای واقعی ندارند ولی اگر بخواهد ارزشی کسب کند و دارای معنی شود لازم است تعبیر و تفسیر شود . ( برچ و نیتزکی، ۱۳۷۶) در واقع اطلاعات ، همان داده های پردازش شده اند .

۳ـ۲ـ۳ـ۲ـ اطلاعات و سیستم :

اطلاعات درون هر سیستم در هر لحظه از زمان دارای ساختاری است که دانش آن سیستم را تشکیل می‌دهد. این دانش به طور تدریجی و د رطول زمان ، از طریق جذب پاره های مختلف اطلاعاتی پدید می‌آید. اگر هر سیستمی ، پیوسته از محیط پیرامون خود اطلاعات کسب کند، دانش آن ، پیوسته در حال افزایش و گسترش بوده و از حالت بسیط و ساده، به حالت پیچیده تغییر می کند.

رمز موفقیت نظام مدیریت هر سازمانی این است که بتواند گام به گام پاره های اطلاعاتی جدید را با دانش پیشین سازمان پیوند دهد و مقدمات در یافت اطلاعات نوین را به کمک سیستم های اطلاعاتی مناسب فراهم سازد؛ بکوشد تا به فراخور وضع سازمان و با توجه به مراتب مختلف زیر مجموعه آن سازمان ، توان دریافت اطلاعات جدید را در سازمان بالا ببرد؛ دقت نماید که از یک طرف سازمان با هجوم پاره های جدید اطلاعاتی ، در حالی که آمادگی درک یا پذیرش آن ها را ندارد؛ مواجه نشود و از طرف دیگر بین پیش داشته ها و یافته های جدید، شکاف عمیقی به وجود نیاید که اگر جز این شود، نظام مدیریت نه تنها به دلیل حضور حلقه های مفقوده ی فراوان قادر به پیوند اطلاعات جدید بر پیکره ی سازمان نخواهد بود ، بلکه به لحاظ بیگانگی سازمان با اطلاعات جدید، توان هر گونه تصمیم گیری صحیح برای پیشرفت و توسعه را نیز از دست خواهد داد.

۴ـ۲ـ۳ـ۲ـ فناوری اطلاعات و سیستم های اطلاعاتی

از فناوری اطلاعات برداشت های متفاوتی وجود دارد . در نگاه محدود فناوری اطلاعات دلالت به بخش فناوری سیستم های اطلاعات دارد که شامل سخت افزار ، نرم افزار، پایگاه داده ها ، شبکه ها و دیگر تجهیزات مورد استفاده در سیستم هاست.فناوری اطلاعات تشریع کننده سیستم های اطلاعاتی ، کاربران و مدیریت سازمان است.

“فناوری اطلاعات به اشکال مختلف فناوری اطلاق می شود که به پردازش ، نگهداری و ارسال اطلاعات به شکل الکترونیکی می پردازد . تجهیزات فیزیکی برای این امر شامل رایانه ، تجهیزات ارتباطی شبکه ها، تجهیزات انتقال داده ، مانند فکس و یا حتی موبایل می‌باشد” ( لوکاس^[۱۰]،۱۹۹۶،ص۶۱) .

“فناوری اطلاعات ابزارهای رایانه ـ محوری است که افراد به منظور کار با اطلاعات و پشتیبانی اطلاعات و پردازش اطلاعات مورد نیاز از آن استفاده می‌کنند. این ابزار شامل صفحه کلید، صفحه نمایش ، پرینتر، نرم افزار است” (هاگ و دیگران^[۱۱]، ۱۹۹۸،ص ۱۲) .

رابطه بین فناوری اطلاعات ، سیستم های اطلاعاتی و اطلاعات را می توان به صورت زیر نشان داد:

فناوری اطلاعات

امکان پذیر می‌کند

سیستم اطلاعات

پشتیبانی می‌کند از

اطلاعات

شکل ۱ـ ۲ رابطه فن آوری ، سیستم های اطلاعاتی و اطلاعات

( منبع : صرافی زاده ، ۱۳۹۰،۴۱)

۳ـ۳ـ۲ـ اطلاعات و رایانه

همزمان با رشد بحران در تأمین اطلاعات مورد نیاز مدیران و سازمان ها ، ابزارهای پیشرفته ای نیز برای حل مشکلات ناشی از این بحران، تکوین یافته اند. سیستم های الکترونیک ی پردازش اطلاعات ( رایانه) که از دهه ی ۱۹۵۰ ابداع گردیدند ، شبکه های ارتباطی خودکار و استفاده از الگوهای ریاضی برای حل مسایل پیچیده ، ساز و کارهای ارزشمندی هستند که بدون استفاده صحیح و مؤثر از آن ها، غلبه بر این بحران ، غیر ممکن خواهد بود.

شناخت و درک مدیریت از توانایی‌ها و محدودیت های این ابزارها موجب می شود که حقیقت^[۱۲] از توهم و پندار^[۱۳] تمیز داده شود. این تمیز حقیقت از پندار ، کلید اصلی تغییر کاربرد ساز و کارهای موفق ( به ویژه رایانه ) خواهد بود تا به جای استفاده های نمایشی ، زمینه به کارگیری آن ها در امور مهم و حساس در سازمان‌ها فراهم گردد.