یکی از ملاک های کارایی نظام آموزشی، پیشرفت و افت تحصیلی دانش آموزان می‌باشد و کشف و مطالعه متغیرهای تأثیر گذار بر این متغیر ها ، به شناخت بهتر و پیش‌بینی عوامل مؤثر در مدرسه می‌ انجامد.

. ‌بنابرین‏ بررسی متغیر هایی که با پیشرفت تحصیای در دروس مختلف رابطه دارد ، یکی از موضوعات اساسی پژوهش در نظام آموزش وپرورش است (فراهانی ، .(۱۳۸۳از جمله عوامل مؤثر در پیشرفت تحصیلی می توان از عوامل ،خودکارآمدی ،اهمال کاری و اضطراب امتحان نام برد ، برخی صاحب نظران عنوان کرده‌اند که یادگیری علاوه بر عوامل شناختی، فراشناختی نیز می‌باشد(بروس ، مک کان ،کیلونن ، بندورا ^[۱]۲۰۰۱)یکی از نظریه پردازان شناختی اجنماعی معتقد است که خود کار آمدی یا باورهای فرد ‌در مورد توانایی‌های خود مهمترین عامل انگیزشی تأثیر گذاربر عملکرد انسانی است. بندورا (۱۹۹۷) خود کار آمدی را به ‌عنوان باور و قضاوت فرد از توانایی‌های خود برای انجام تکلیف خاص تعریف ‌کرده‌است پاجار و میلر ^[۲] (۱۹۹۴)خودکارآمدی ارزیابی خاص و وابسته به بافت از قابلیت خود برای عمل در یک تکلیف می دانند. یک حس خودکارآمدی بالا باعث تلاش ،مقاومت و انعطاف بیشتری می شود.همچنین در مقدار استرس و اضطرابی که افراد هنگام انجام یک فعالیت تجربه می‌کنند تأثیر دارد (پاجارزو شانگ ^[۳] ،۲۰۰۱).

اهمال کاری یا به آینده موکول کردن کارها آنقدر متدوال است که شاید بتوان آن را از تمایلات ذاتی انسان برشمرد ،اگرچه اهمال کاری همیشه مسئله ساز نیست، اما اغلب موارد می‌تواند از طریق ممانعت از پیشرفت تحصیلی دانش آموزان و عدم دسترسی به اهداف آموزشی ،پیامدهای نامطلوب و جبران ناپذیری به همراه داشته باشد .در تعریف این ساختار محققان به کاهلی و امروز و فردا کردن در انجام کارهای مهم (در زمان مورد انتظار ) ،همرا با تجارب ذهنی و ناراحت کننده ،اشاره کرد(الیس وجیمز والرند،۱۹۹۵؛ به نقل از جوکار و دلاور پور ،۱۳۸۶).

اضطراب امتحان یکی دیگر از مسائل مهم دانش آموزان است . اضطراب امتحان به عنوان یک پدیده متداول و مهم آموزشی ،رابطه تنگاتنگی با عملکرد و عملکرد تحصیلی دارد . نتایج امتحان تأثیر بسزایی در جنبه‌های مختلف زندگی افراد دارند . به دنبال ارتقاءسطح سواد دانش آموزان از طریق سیستم های آموزشی ، تنها با فراوانی بیشتری از امتحانات روبرو می‌شوند . این مسأله انتظارات و فشارهای بیشتری را از سوی والدین و سیستم های آموزشی در خصوص عملکرد آنان به دنبال می آورد و تدریجاً اضطراب امتحان را افزایش می‌دهد (مک دونالد^[۴] ،۲۰۰۱).در واقع به نظر می‌رسد که دلیل افت تحصیلی بسیاری از دانش آموزان ناتوانی در یادگیری یا ضعف هوشی نبوده است ،بلکه ناشی از سطح بالای اضطراب امتحان می‌باشد .

فرد دچار اضطراب امتحان مواد درسی را می‌داند اما شدت اضطراب وی مانع از آن می شود که معلومات خود را هنگام امتحان نشان دهد.افراد د ارای اضطراب امتحان بالا به فعالیت‌های نامربوط وا داشته می‌شوند که این رفتارهابه عملکرد آسیب رسانده یا آن را مختل می‌کنند (اسدی مقدم ،۱۳۷۵).

هدف پژوهش حاضر پیشرفت تحصیلی دانش آموزان سال اول دبیرستان ( متوسطه دوم ) شهرستان اسلام آباد غرب در سال تحصیلی ۹۴-۹۳ است که موارد یاد شده فوق در پی آن است که مؤلفه‌ های شناختی مهمی مانند ،خودکار آمدی ، اهمال کاری تحصیلی و اضطراب امتحان چه تاثیر و رابطه ای بر موضوع پیشرفت تحصیلی دارد .

بیان مسئله :

مطالعه ی عوامل مؤثر بر پیشرفت تحصیلی ، طی سه دهه اخیر بیش از پیش‌بینی مورد توجه متخصصان تعلیم وتربیت قرار گرفته است .حساسیت تعلیم وتربیت از یک سو ،پیچیدگی جهان امروز از سوی دیگر ، مدیران و معلمان آگاه تری را می طلبد تا زمینه رشد جمعی را فراهم نمایند.امروزه تمرکز آموزشی به جای ارائه برنامه های آموزشی یا مدیریت رفتار کلاسی ،به پرورش دانش آموزان با انگیزه و راهبردی تغییر ‌کرده‌است .(بلوم ^[۵] ،۱۹۸۲ ، به نقل از سیف ،۱۳۸۲)، اتکیتسون ^[۶] (۱۹۸۸) پیشرفت تحصیلی را توانایی آموخته شده یا اکتسابی فرد در موضوعات آموزشگاهی می‌داند که به وسیله ی آزمون های استاندارد شده ،اندازه گیری می شود (به نقل از سیف ،۱۳۸۶).سیف )۱۳۸۶( درباره پیشرفت درسی اظهار می‌دارد :«پیشرفت تحصیلی ،معلومات یا مهارت‌های اکتسابی عمومی یا خصوصی در موضوع های درسی که ‌معمولا به وسیله آزمایش ها یا نشانه ها یا هر دو که معلمان برای دانش آموزان وضع می‌کنند ، اندازه گیری می شود، پیشرفت تحصیلی دانش آموزان یکی از شاخص های مهم در ارزشیابی آموزشی است و بیانگر میزان دستیابی با استانداردها و اهداف آموزشی است ))

وربر^[۷] (۱۹۸۵)و لاین ^[۸] (۱۹۶۷)پیشرفت را این گونه تعریف کرده‌اند «واژه پیشرفت تحصیلی به جلوه ای از جایگاه تحصیلی دانش آموز اشاره دارد ،این جلوه ممکن است بیانگر نمره ای برای یک دوره ی با میانگین نمرات دوره های مختلف باشد (نقل از سیف ،۱۳۸۶) توجه با مسایلی که باعث پیشرفت تحصیلی دانش آموزان گردیده سبب شده که محققان تعلیم وتربیت متغیر های که به صورت مستقیم وغیر مستقیم بر پیشرفت تحصیلی تأثیر دارند ،مورد پژوهش قرار دهند و راهکارهای تأثیر گذار بر این امر را در فرصت نظام آموزشی قرار دهند، ‌بنابرین‏ شناخت مؤلفه های روانی ‌و فردی دانش آموزان می‌تواند به عنوان یک نیروی قدرتمند عمل نماید و به افزایش کارایی آموزش کمک کند (محسنی ،۱۳۸۳).

خودکارآمدی به بنیه شخصیتی فرد در رویارویی با مسائل در رسیدن به اهداف و موفقیت او اشاره دارد و بیش تر ازاینکه تحت تأثیر هوش وتوان یادگیری دانش آموز باشد، تحت تأثیر ویژگی های شخصیتی از جمله باور داشتن خود (اعتماد به نفس )،تلاشگر بودن ‌و تسلیم شدن (خود تهیجی )، وارسی علل عدم موفقیت به هنگام ناکامی(خود سنجی )،آرایش جدید مقدمات وروش های اجتماعی رسیدن به هدف (خود تنظیمی ) و تحت کنترل درآوردن تکانه ها (خودرهبری )قرار دارد این عوامل در برخی از دانش آموزان حتی بیش از توان یادگیری ، موجب پیشرفت وموفقیت تحصیلی می‌شوند (بهرامی ،۱۳۸۶؛ به نقل از پور جعفر دوست ، ۱۳۸۶) .پیاژه معتقد است که طرح واره های خود کار آمدی طی درون سازی وبرون سازی بیشماری که در محیط های غنی رخ می‌دهد،شکل می گیرند .