بررسی رابطه بین حمایت سازمانی ادراک شده و تعارض کار-خانواده و خانواده-کار با سلامت روان

اهداف فرعی:

تعیین رابطه بین تعارض کار-خانواده و ابعاد ســلامـت روانی کارکنان

تعیین رابطه بین تعارض خانواده-کار و ابعاد ســلامـت روانی کارکنان

تعیین رابطه بین حمایت سازمانی ادراک شده و ابعاد ســلامـت روانی کارکنان

۱-۵- فرضیه ­ها

فرضیه اصلی:

بین حمایت سازمانی ادراک شده، تعارض کار-خانواده، تعارض خانواده-کار و سلامت روانی کارکنان رابطه معناداری وجود دارد.

فرضیه ­های فرعی:

بین ابعاد تعارض کار-خانواده و ابعاد ســلامـت روانی کارکنان رابطه معناداری وجود دارد.

بین ابعاد تعارض خانواده-کار و ابعاد ســلامـت روانی کارکنان رابطه معناداری وجود دارد.

بین حمایت سازمانی ادراک شده و ابعاد ســلامـت روانی کارکنان رابطه معناداری وجود دارد.

حمایت سازمانی ادراک شده و تعارض کار-خانواده و خانواده-کار می ­توانند سلامت روانی را پیش ­بینی و معنادار نمایند.

۱-۶- تعاریف مفهومی متغیرها

حمایت سازمانی ادراک شده: حمایت سازمانی ادراک شده به عنوان ادراک فرد از تعهد سازمان به کارکنانش توصیف می­ شود(استون، ۱۹۹۶).

سلامت روانی: سلامت روانی حالتی از بهزیستی و وجود این احساس در فرد است که می ­تواند با جامعه کنار بیاید. سلامت روانی به معنای احساس رضایت، روان سالم­تر و تطابق اجتماعی با موازین مورد قبول هر جامعه است(کاپلان و سادوک، ۱۹۹۹، ترجمه پور افکاری ،۱۳۷۶).

تعارض کار-خانواده و خانواده-کار : ‌بر اساس مطالعات کان(۱۹۶۴)؛ بیوتل و گرین هوس (۱۹۸۵) تعارض کار-خانواده را اینگونه تعریف کرده ­اند «نوعی از تعارض بین نقشی^[۱] که در آن فشار ناشی از نقش­های حیطه کار و خانواده در برخی از جنبه­ ها با یکدیگر ناسازگار هستند، از این رو انجام یک نقش(شغلی یا خانوادگی) باعث دشواری در انجام دادن نقش دیگر می­ شود»(به نقل از، شاین و چن، ۲۰۱۱).

و شش شکل مختلف از تعارض کار/خانواده به دست می ­آید :

• • تداخل کار در خانواده مبتنی بر زمان : بازتاب دهنده حالتی است که در آن خواسته­ های شغلی مانع نیاز کارکنان به صرف وقت در امور منزل و خانواده­شان می­ شود.

• • تداخل کار در خانواده مبتنی بر توان­فرسایی : مشخص کننده این است که عوامل فشارزای شغلی، منجر به تحلیل رفتن سطوحی از توان فرد شده که نشاط و انرژی کارکن، حتی هنگامی که در خانه به سر می‌برد را مختل می­ کند.

• • تداخل کار در خانواده مبتنی بر رفتار : مشخص کننده آن است که رفتارهایی که در محل کار اعمال آن ها انتظار می‌رود، اگر در محیط خانواده فرد نیز ابراز و وضع شوند ایجاد مشکل می­نمایند.

• • تداخل خانواده در کار مبتنی بر زمان : بازتاب دهنده حالتی است که در آن خواسته­ های مربوط به زندگی خانوادگی مانع نیاز کارکنان به صرف وقت در امور کاری­شان می­ شود.

• تداخل خانواده در کار مبتنی بر توان­فرسایی : مشخص کننده این است که عوامل فشارزای زندگی خانوادگی، منجر به تحلیل رفتن سطوحی از توان فرد شده که نشاط و انرژی کارکن، حتی هنگامی که در محل کار به سر می­برد را مختل می­ کند.

تداخل خانواده در کار مبتنی بر رفتار : مشخص کننده آن است که رفتارهایی که در محیط خانه انجام آن­ها انتظار می­رود، اگر در محل کار فرد نیز به کار روند، ایجاد مشکل می­نمایند(بذرافکن۱۳۹۰).

۱-۷- تعاریف عملیاتی متغیرها

۱-۷-۱- سلامت روانی:

منظور از سلامت روانی در این پژوهش پرسشنامه سلامت عمومی گلدبرگ است که شامل ۲۸ سؤال و ۴ مؤلفه (نشانه­ های جسمانی-اضطراب و بی­خوابی- کارکرد اجتماعی و تصمیم ­گیری- افسردگی) مناسب برای غربالگری سلامت روانی و شناخته­ترین آزمون غربالگری است که تاکنون در روانپزشکی تأثیر بسیار زیادی بر پیشرفت پژوهش­های داشته است(هندرسون^[۲]۱۹۹۰). این پرسشنامه توسط گلدبرگ^[۳](۱۹۷۹) برای تفکیک افراد مبتلا به اختلالات روانی از جمعیت مراجعه کننده به مراکز پزشکی عمومی ساخته است امروزه این پرسشنامه به منظور استفاده به ۳۶ زبان ترجمه شده است.

۱-۷-۲ تعارض کار خانواده و خانواده کار:

منظور از تعارض کار-خانواده و خانواده-کار در این پژوهش نمرات آزمودنی­ها در پرسشنامه کارلسون و همکاران(۲۰۰۰)، است و دارای ۱۸ ماده ‌می‌باشد. این پرسشنامه اولین بار توسط متشرعی(۱۳۸۹) ترجمه و مورد استفاده قرار گرفته است. دامنه پاسخ­ها از گزینه یک (کاملاً مخالف) تا پنج (کاملاً موافق) با بهره گرفتن از مقیاس لیکرتی ترتیب یافته است و نمره بالاتر در این آزمون، نشان دهنده تعارض کار/خانواده بیشتر خواهد بود. ماده­ های این پرسشنامه هـجده ماده­ای، به شش مقوله سه ماده­ای تقسیم می­شوند. ‌به این صورت که سه ماده اول، تعارض کار-خانواده مبتنی بر زمان، سه ماده دوم، تعارض خانواده-کار مبتنی بر زمان، سه ماده سوم، تعارض کار-خانواده بر مبنای توان فرسایی، سه ماده چهارم، تعارض خانواده-کار مبتنی بر توان­فرسایی، سه ماده پنجم، تعارض کار-خانواده مبتنی بر رفتار و سه ماده ششم، تعارض خانواده-کار مبتنی بر رفتار را می­سنجند.

۱-۷-۳ حمایت سازمانی ادراک شده :

ادراک شده منظور از حمایت سازمانی در این پژوهش نمرات آزمودنی­ها در پرسشنامه ۸ ماده­ای ایزنبرگر^[۴] و همکاران(۱۹۸۶؛ به نقل از اصغرزاده، ۱۳۸۱) می­باشند. نحوه نمره­گذاری ماده­ های این پرسشنامه بر اساس مقیاس پنج درجه­ای(بسیار عالی امتیاز ۵ و بسیار خوب امتیاز ۴ و الی آخر) انجام ‌می‌گیرد.

فصل دوم

مبانی نظری و ادبیات پژوهش

در این فصل ابتدا به تفسیر نظریه ­ها و مباحث مربوط، سلامت روان و تعارض کار-خانواده و خانواده–کار و حمایت سازمانی(اجتماعی) پرداخته می­ شود و در پایان به ترتیب تحقیقات خارجی و داخلی که در این خصوص انجام گرفته است ارائه می­گردد.

۲-۱ سلامت روان:

ریشه لغوی واژه انگلیسی «health» در واژه­ های«haelth»، «haelp» به معنی کل و(heal) «haelen» انگلیسی قدیم و کلمه آلمانی قدیم«heilen» و «heilida» به معنی کل قرار دارد. گراهام^[۵]۱(۱۹۹۲) این ریشه لغوی را با کلمات انگلیسی «halig» و آلمانی قدیم «heilig» که به معنی مقدس است ارتباط داده است. ‌بنابرین‏ از نظر ریشه­شناسی لغوی سالم بودن به معنی کلیت داشتن یا مقدس بودن است. بدین ترتیب شامل ویژگی­های معنوی و فیزیکی است. از نظر سارتریوس سلامتی غیر قابل رویت است و مستلزم تظاهر کارکرد بخش­های مستقل روانی جسمی و اجتماعی است. مانی این رویکردهای کل نگر ‌در مورد سلامتی را به کل جهان گسترش می­دهد و سلامتی بشر را از سلامتی سیاره زمین جدایی ناپذیر می­داند. تودور(۱۹۹۶) سلامتی روان را به شرح زیر تعریف می­ کند.