روان رنجوری

برون گرایی

تجربه پذیری

سازگاری

مسئولیت پذیری

اضطراب

گرمی و محبت

خیال پردازی

اعتماد

کفایت

خصومت

جمع گرایی

زیبایی شناسی

رک گویی

نظم و ترتیب

افسردگی

جرئت ورزی

احساسات

نوع دوستی

وظیفه شناسی

کمرویی

فعّالیت

اعمال

فرمان برداری

پیشرفت طلب

تکانش وری

هیجان خواهی

آرا و عقاید

فروتنی

خویشتن داری

آسیب پذیری

عواطف مثبت

ارزش‌ها

نرم خویی

متانت و تعمّق

۲-۲ ارزش‌های شخصی

۱-۲-۲ کلّیات

این روزها، دانش، صنعت و مدرنیته به طور فزاینده ای در حال رشد می‌باشند، و در راستای این تغییرات، سبک زندگی فردی، ارزش‌های فرهنگی -اجتماعی، و همچنین ارزش‌های فردی و خانوادگی در حال تغییر هستند. هویت و ارزش‌های دست یافتنی و قابل پذیرش یکی از مهم‌ترین چالش‌های جوانان و نوجوانان می‌باشند (تریاندیس^[۵۹]، بونتمپو^[۶۰] ، ویلارل^[۶۱] ، آسیا و لوکا^[۶۲]، ۱۹۹۸؛ لی^[۶۳] ، پولکینن و کتجا کوکو^[۶۴] ، ۲۰۰۰).

خانواده یک بنیاد اجتماعی مهم برای یادگیری ارزش‌ها است. خانواده، تحت معیارهای اجتماعی ارزش‌های مطلوب و نامطلوب برای کودکان را تعیین می‌کند (ساچالتزیز و بلواستین^[۶۵] ، ۱۹۹۴ ، سولومونتوس-کونتوری و هاری^[۶۶] ، ۲۰۰۷). در مراحل اولیه زندگی ، دنیای قضاوت ارزش‌ها ، وابسته به چارچوب ارجاعی مشخصی ، وسیع و نامحدود است . در شروع زندگی کودک بدون وجدان و ملاکی برای ارزش‌ها است و در نتیجه غیر اخلاقی رفتار می‌کند؛ از طرف دیگر ، روابط اخلاقی کودک در پرتو ارتباط با دیگران ، مثل ، خانواده و دوستان از طریق تشویق و یا تنبیه شدن برای انجام کارهای درست و غلط رشد می‌کند(کرجسی و مورگان^[۶۷] ، ۱۹۷۰ به نقل از آسایش و بهرامی زاده، ۲۰۱۱؛ ساچالتزیز و بلواستین، ۱۹۹۴).

۲-۲-۲ ارزش‌های آلپورت، ورنون، لیندزی^[۶۸]

این نظریه نقش نسبی شش ارزش یا انگیزه اساسی در زندگی یک فرد بررسی می‌کند. این شش ارزش مبتنی بر سنخ بندی آدمیان بنا به نظر ادوارد اشپرانگر فیلسوف آلمانی است. این شش ارزش عبارتند از ارزش نظری، اقتصادی، زیبا گرا، اجتماعی، سیاسی و مذهبی. در زیر این ارزش‌ها را به اختصار تعریف می‌نماییم. البته شایان ذکر است که برای توضیح ارزش‌های مختلف به ناچار بایستی آن‌ ها را جدا از یکدیگر بررسی نمود لذا در توضیحات ذیل، ارزش‌ها به صورت منفرد از یکدیگر مطرح می‌شود، لیکن کمتر کسی را می‌توان یافت که تنها یکی از این ارزش‌ها را داشته باشد و در اکثر مردم ترکیبی از این ارزش‌ها دیده می‌شود (آلپورت، ورنون و لیندزی، ۱۹۶۰).

گرایش اصلی ارزش نظری، حقیقت جویی است. فردی با این ارزش، در جستجوی تفاوت‌ها و شباهت‌ها است و به جای آنکه به زیبایی یا فایده عملی اشیاء توجّه کند، فقط به مشاهده و استدلال عنایت دارد. علائق این فرد جنبه انتقادی و فردگرایی دارد و ناچار فردی است اهل اندیشه و چه بسا که یک دانشمند یا فیلسوف است. مرکز توجّه فردی با ارزش اقتصادی، سودمندی امور و اشیاء است. در روابطش با مردم، بیشتر به فکر ثروت است تا قدرت یا خدمت. صورت و هماهنگی مهم‌ترین مسئله، برای فردی با ارزش زیبا گرایی است. چنین فردی هر یک از تجربه های خود را از نظرگاه ظرافت، تقارن و تناسب، ارزیابی می‌کند. ممکن است شخصا هنرمند نباشد، امّا علائق او بر وقایع هنری متمرکز است. مهم‌ترین رکن برای فردی با ارزش اجتماعی، عشق به آدم‌ها است. این افراد، برای آدم‌ها به خاطر این که انسان هستند ارزش قائل هستند و به همین دلیل نیز افرادی مهربان، اهل گذشت و صمیمی می‌باشند. قدرت، مهم‌ترین رکن، از نظر فردی با ارزش سیاسی است. فعالیت‌های چنین فردی محدود به حوزه سیاست به معنای اخصّ این کلمه نیست، بلکه در هر شغل و حرفه ای باشد به دنبال قدرت و سلطه است. افراد با ارزش مذهبی، گرایشات عرفانی دارند. این افراد، در هر رویدادی، یک عنصر خدایی می‌بینند و سعی دارند با کناره گیری از زندگی، خود را با واقعیت متعالی پیوند دهند (آلپورت، ورنون و لیندزی، ۱۹۶۰).

۳-۲-۲ نظریه شری و ورما

این نظریه ارزش‌ها را به ۱۰ نوع مذهبی، اجتماعی، مردمی، زیبایی شناسی، اقتصادی، دانش، لذّت جویانه، قدرت، وجهه خانوادگی و سلامتی تقسیم می‌کند. از اعمال ظاهری که نشان گر ارزش مذهبی است، می‌توان رفتن به زیارت، داشتن یک زندگی ساده، ایمان داشتن به رهبران مذهبی، عبادت خدا و راستگویی را بر شمرد. ارزش اجتماعی با واژه هایی چون صدقه، مهربانی دوستی و همدردی با مردم، سعی در خدمت خدا بودن از طریق خدمت به خلق خدا، فدا کردن آسایش و راحتّی شخصی خویش و دستگیری از نیازمندان و محبت کردن به بیچارگان و درماندگان مطرح است. ارزش مردمی با احترام برای فردیت، عدم تبعیض میان اشخاص بر اساس جنس، زبان، مذهب، طبقه ، رنگ، نژاد و وضعیت خانوادگی، امنیت اجتماعی یکسان، حقوق سیاسی و مذهبی برای همه، عدالت اجتماعی و بی‌طرفانه و همچنین احترام برای نهادهای مردمی شناخته می‌شود. ارزش زیبایی شناسی با درک زیبایی، شکل و تناسب و هماهنگی، عشق به هنرهای زیبا، نقاشی، موسیقی، رقص، مجسمه سازی،شعر و معمّاری، عشق به ادبیات، عشق به دکوراسیون خانه و محیط اطراف، آراستگی و نظم و ترتیب در همه چیز توأم است.

فردی دارای ارزش اقتصادی بالا، در انتخاب شغل خویش، پول و منافع مادی را در نظر می‌گیرد. نگرش او نسبت به اشخاص ثروتمند و صاحبان کارخانه ها، خوشایند و مثبت است و وجود آن‌ ها را برای توسعه کشور مفید می‌داند (شری و ورما، ۱۹۹۴).

فردی که دارای ارزش دانش در حد بالا است، برای موفقیت در یک کار اساسی، علم به اصول نظری مربوط به آن را ‌در مورد بررسی قرار می‌دهد. او، جدیت در مطالعه را ارج می‌نهد، به شرطی که توانایی او را برای درک حقایق و ارتباطات جدید، افزایش داده و آرزوی او به عنوان یک جستجو علم، برآورده سازد. علم برای او به منزله یک فضیلت است. برای یک لذّت طلب، حال مهم‌تر از آینده است. انسانی با ارزش لذّت جویانه، در مقابل لذّات نفسانی، خود را آزاد می‌گذارد و از درد و اندوه دوری می‌گزیند. ویژگی‌های فردی که دارای ارزش قدرت بالایی است ‌به این ترتیب است که ترجیح می‌دهد دارای شغلی باشد که فرصت اعمال اختیار بر دیگران را داشته باشد. ترجیح می‌دهد در یک مکان کوچک حکومت کند تا در یک مکان بزرگ. ترس از قانون کشوری بیشتر از ترس خدا، او را از توسل به وسایل نامناسب برای رسیدن به پول باز می‌دارد و دیگر این که او عمیقاً از موقعیت خود آگاه است و حتّی می‌تواند به خاطر حفظ منافع خویش دروغ بگوید. ارزش وجهه خانوادگی، برای نقش‌هایی که به طور سنتی، ویژگی طبقاتی جامعه هندی هستند، احترام قائل است. همچنین به پاک ماندن خون خانوادگی با اجتناب از ازدواج‌های بین طبقاتی اعتقاد دارد. علاوه بر این با چشم اندازی محافظه کارانه حرمت نهاد سنتی خانواده را نگاه می‌دارد. ارزش سلامتی توجّه به صیانت نفس را در بر دارد . فردی با ارزش سلامتی بالا، واقعاً احساس می‌کند که مبادا با انجام بعضی اعمال از روی غفلت، به سلامتی خود آسیب برساند، چرا که سلامت بدنی را برای پیشرفت و استفاده از توانایی‌ها ضروری می‌داند (شری و ورما، ۱۹۹۴).

۳-۲ قضاوت اخلاقی