نتایج این تحقیق می‌تواند در شناسایی عوامل تأثیرگذار بر فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده و تلاش در جهت رفع این موانع در راستای اجرای موفقیت آمیز این نظام و اصلاح و بهبود نظام مالیاتی کشور مؤثر باشد.

۱-۶- فرضیات تحقیق

فرضیه اصلی۱:

1. عوامل درون سازمانی بر فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده تأثیر دارند.

فرضیات فرعی:

1. 1. پیچیدگی قوانین و مقررات مالیات بر ارزش افزوده بر فرار مالیاتی مؤدیان تأثیر دارد.

1. اعمال نرخ‌های چندگانه بر فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده تأثیر دارد.

۳- وجود معافیت‌های گسترده بر فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده تأثیر دارد.

۴- ناکارآیی جرایم بر فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده تأثیر دارد.

۵- ضعف در آموزش‌های ارائه شده به کادر مالیاتی و مؤدیان بر فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده تأثیر دارد.

۶- سطح توان سازمان در به کارگیری افزار‌های سازمانی بر فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده تأثیر دارد.

فرضیه اصلی ۲:

1. عوامل برون سازمانی بر فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده تأثیر دارند.

فرضیات فرعی:

1. 1. عوامل اقتصادی بر فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده تأثیر دارند.

1. 1. عوامل سیاسی بر فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده تأثیر دارند.

1. 1. عوامل اجتماعی بر فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده تأثیر دارند.

1. عدم گسترش فرهنگ مالیاتی بر فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده تأثیر دارد.

۱-۷- متغیرهای تحقیق

در تحقیق حاضر عوامل تأثیر گذار برون سازمانی و درون سازمانی متغیر مستقل می‌باشند. عوامل درون سازمانی شامل متغیرهای پیچیدگی قوانین، نرخ‌های چندگانه، معافیتهای گسترده، ناکارآیی جرائم، ضعف در آموزش‌های ارائه شده، سطح توان سازمان در به کارگیری افزار‌های سازمانی می‌باشد. عوامل برون سازمانی شامل متغیرهای عوامل اقتصادی، سیاسی، اجتماعی و عدم گسترش فرهنگ مالیاتی می‌باشند.

بر مبنای پژوهش حاضر فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده متغیر وابسته می‌باشد.

۱-۸- مدل مفهومی‌تحقیق

با توجه به بررسی مبانی نظری موضوع می‌توان مدل مفهومی‌تحقیق حاضر را با نمودار شماره (۱) ارائه نمود. این مدل بیانگر تأثیر عوامل درون سازمانی و برون سازمانی بر فرار مالیاتی مؤدیان نظام مالیات بر ارزش افزوده می‌باشد.

عوامل درون سازمانی

۱- پیچیده بودن قوانین مالیات بر ارزش افزوده

۲- نرخ های چندگانه

۳-معافیت های گسترده

۴- ناکارآمد بودن جرایم مالیاتی

۵- ضعف در آموزش های ارائه شده به کادر مالیاتی و مؤدیان

۶- سطح توان سازمان در به کارگیری افزارها

عوامل برون سازمانی

1. 1. عوامل اقتصادی

1. 1. عوامل سیاسی

1. عوامل اجتماعی

۴- عدم گسترش فرهنگ مالیاتی در جامعه

فرار مالیاتی مؤدیان

نظام مالیات بر ارزش افزوده

نمودار ۱-۱- مدل مفهومی‌ متغیرهای تحقیق

۱-۹- قلمرو تحقیق

قلمرو موضوعی: از نظر موضوعی این تحقیق عوامل مؤثر بر فرار مالیاتی مودیان نظام مالیات بر ارزش افزوده را از دید کارکنان امور مالیاتی بررسی می‌کند.

قلمرو مکانی: تحقیق حاضر در میان کادر اداره کل امور مالیاتی استان آذربایجان غربی صورت گرفته است.

قلمرو زمانی تحقیق: این تحقیق در تابستان و پاییز ۱۳۹۱ انجام گرفته است.

۱-۱۰- تعریف واژه ها

مالیات: منظور از مالیات مبلغی است که طبق قانون مالیات، مردم درصدی از درآمد خود را به دولت می‌پردازند.

مالیات بر ارزش افزوده: مالیات بر ارزش افزوده مالیاتی است که کلیه عرضه کننده کالا‌ها و خدمات به عنوان مؤدیان مالیاتی باید علاوه بر بهای کالا یا خدمات عرضه شده به صورت درصدی از بهای فروش کالا یا خدمات، در زمان فروش از مصرف کننده دریافت کنند.

مؤدی مالیاتی: اشخاصی که به عرضه کالا و ارائه خدمت و واردات و صادرات آن‌ ها مبادرت می‌نمایند، به عنوان مؤدی شناخته می‌شوند.

فرار مالیاتی: فرار مالیاتی به عدم پرداخت مالیات به گونه‌ای نامشروع و غیرقانونی گفته می‌شود.

۱-۱۱- خلاصه فصل

در این فصل اهداف پژوهش و فرضیه‌های تحقیق مرور و همچنین مدل مفهومی ‌تحقیق درخصوص متغیر مستقل و وابسته ارائه گردید. متغیرهای مستقل این تحقیق عوامل درون سازمانی مشتمل بر ۶ متغیر پیچیدگی قوانین، نرخ‌های چندگانه، معافیتهای گسترده، ناکارایی جرائم، ضعف در آموزش‌های ارائه شده، سطح توان سازمان در به کارگیری افزارهای سازمانی و عوامل برون سازمانی مشتمل بر چهار بعد عوامل اقتصادی، عوامل اجتماعی، عوامل سیاسی و عدم گسترش فرهنگ مالیاتی و متغیر وابسته فرار مالیاتی می‌باشد.

فصل دوم

مبانی نظری و پیشینه تحقیق

۲-۱- مقدمه

در همه کشور‌ها بخش عمده‌ای از منابع درآمدی دولت از طریق اخذ مالیات تامین می‌شود. سهم مالیات از کل درآمدهای عمومی ‌در میان کشور‌ها متفاوت بوده و میزان آن بستگی به سطح توسعه و ساختار اقتصادی آن‌ ها دارد و مالیات‌ها به عنوان یک ابزار اقتصادی در مواقعی برای رسیدن به اهداف مورد نظر سیاست گذاران اقتصادی مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این میان بروز پدیده‌های فرار مالیاتی و گریز از مالیات باعث شده تا درآمدهای مالیاتی کشور‌ها همواره از آنچه که برآورد می‌شود کمتر باشد (سید نورانی، ۱۳۸۸: ۹). در بین انواع درآمدهای دولت ، مالیات قابل قبول ترین و مناسب ترین نوع آن از نظر اقتصادی است. همچنین مالیات به عنوان ابزاری کارآمد در جهت اجرای سیاست‌های اقتصادی؛ اعم از توزیعی و مالی و حتی هدایت اقتصاد در مسیر اهداف کلان اقتصادی مانند تثبیت اقتصادی، ایجاد اشتغال، رشد اقتصادی و بهبود رفاه اجتماعی به شمار می‌آید. از این رو از نظر اقتصاددانان وجود یک نظام مالیاتی کارآمد برای تداوم فعالیت‌های دولت، از ضروریات است. افزون بر این، در کشورهای تک محصولی؛ مانند کشور ما که برای تأمین هزینه های دولت، بیشتر متکی به درآمدهای حاصل از صادرات منابع طبیعی هستند، بیشترین توجه، به نقش مالیات در بودجه ی دولت ضرورت دارد. این امر موجب شده طی دو دهه ی اخیر بی ثباتی در درآمدهای غیرنفتی دولت ایجاد شود که این بی ثباتی با توجه به سهم ناچیز درآمدهای مالیاتی، کسر بودجه را طی این سال‌ها به دنبال داشته است.

۲- کمال گرایی دیگر مدار

بعد مهم دیگر کمال گرایی شامل عقاید و انتظارات ‌در مورد قابلیت های دیگران است. کمال گرایی دیگر مدار یک بعد بیان فردی است که شامل تمایل داشتن معیار های کمال گرایانه برای اشخاصی است که برای فرد اهمیت بسیاری دارند. از آنجایی که کمال گرایی دیگر ندار با عدم اعتماد و احساس خصوصیت نسبت به دیگران همراه می‌باشد، این بعد کمال گرایی ممکن است به روابط بین شخصی دشوار منتهی می‌گردد.

۳- کمال گرایی القا شده اجتماعی

این بعد، از بیان فردی دیگران ساخته شده است. عقیده ای است که دیگران انتظار اغراق آمیز و غیر واقعی را بر شخص اعمال می‌کند اگر چه برآوردن آن ها مشکل است، ولی شخص باید ‌به این استاندارد ها قائل آیند تا مورد پذیرش دیگران قرار گیرد. چون این معیار های افراطی از طرف دیگران به عنوان معیار های تحصیل شده خارجی تجزیه می‌شوند این احساس در فرد به وجود می‌آید که غیر قابل کنترل هستند و منجر به احساس شکست، اضطراب ، خشم درماندگی، نا امیدی می شود، که با تفکرات خود کشی و افسردگی مرتبط می‌گردند و با سطوح بالای کمال گرایی القا شده اجتماعی و بر خورد با معیار های دیگران نگران می‌شوند. آن ها از ارزیابی منفی دیگران می ترسند و از عدم تأیید دیگران اجتناب می‌کنند و اهمیت بیشتری برای دستیابی توجه دیگران نشان می‌دهند.

۲-۱-۳-۲ نظریه های کمال گرایی

۲-۱-۳-۲-۱ نظریه فروید^[۱۸]

فروید (۱۶۷۵؛ به نقل از نجاریان و رحمی، ۱۳۸۹) این تئوری را بیان می‌دارد؛ کمال گرایان پایبند به قوانین اخلاقی شدید می‌باشند، بدین معنا که محرک اصلی در زندگی آن ها خوشبختی نیست، بلکه تکامل یافتن و برتری یافتن است. زندگی آن ها در یک سلسله (حتماً باید فلان کار را انجام داده باشد) خلاصه می شود. آن ها باید در هر کاری به حد کمال برسند و بهترین نحو آن را انجام دهند و گرنه راضی نخواهند بود. شخصی با این خصوصیات باید در قضاوت صد در صد اشتباه نکند. اگر این گونه افراد به ایده آل های خود ساخته و بسیار دشوار خود نرسند، اضطراب و احساس تحقیر به آن ها دست خواهد داد و خود را سرزنش می‌کنند. نه تنها برای این که در حال حاضر موفق به رسیدن به ایده آل های خود نیستند، بلکه برای شکست هایی که در گذشته نیز در این راه نصیب آن ها شده است. حتی اگر این افراد تحت شرایط دشواری قرار گیرند؛ احساس می‌کنند که این عوامل نباید از رسیدن به مقاصد آن ها جلو گیری بنماید، زیرا که به تصور خود باید به آنقدر قوی باشند که بتوانند تمام سختی ها را تحمل کنند.

۲-۱-۳-۲-۲ نظریه کاری هورنای

هورنای در تحلیل خود از نظریه فروید اظهار می‌دارد : به نظر فروید ، روان رنجور ها به وسیله کشش یا احتیاج به کامل بودن دائم، به طرف هدف رانده نمی شوند، بلکه آن ها احتیاج دارند، به وانمود کردن یا تظاهر نمودن ‌به این که در جست و جوی کمال هستند. البته درست است که این افراد به واسطه ی داشتن قوه ی (فرا خود) ظاهراًً خود مختاری و استقلال زیادی تری از خود نشان می‌دهند، تا انواع دیگر روان نژند ها. ولی این استقلال نتیجه ی عصیان و عناد است، نه نتیجه سلامت فکر . این افراد با وجود تظاهر به استقلال فکری و عاطفی بسیار کم اراده بوده و دائما برای اخذ تصمیم به دیگران متکی می‌شوند . یعنی این که احساسات و افکار و رفتار آن ها بر اساس آنچه حس می‌کنند، دیگران از آن ها انتظار دارند، می‌باشند. همچنین به شدت روی عقاید دیگران نسبت به خود حساب می‌کنند و این که دیگران آن ها را اشخاص کامل و بی عیب و نقص بدانند، بسیار برای آن ها حائز اهمیت است. البته ، تمایل انسان به حفظ ظاهر و نیاز او به کامل بودن امری طبیعی است ولی آنچه در شخص روان نژند مورد بحث و قابل توجه است، این است که این تظاهر به قدری اغراق آمیز می شود که همه ی شخصیت او مبدل به یک ماسک می شود، به طوری که احتیاجات واقعی او تحت الشعاع میل قرار می‌گیرد . تمایل به کامل بودن ممکن است به صورت های مختلفی که مورد پسند اجتماع است ظاهر گردد: از قبیل نظم و ترتیب ، پاکیزگی، پشتکار، لیاقت ، سخاوت، مهارت در کار های هنری ، عملکرد های متفاوت و امثال آن . در این که در کدام یک از این موارد شخص میل به تکامل پیدا می‌کند، به عوامل مختلف بستگی دارد . از قبیل : استعداد های فکری ، و بالاخره نوع اضطرابی که به وسیله کامل بودن ، موفق شدن ، از شدت آن کاسته می شود( هورنای، ۱۹۵۴؛ به نقل از نجاریان و مقدم، ۱۳۹۳).

یکی از عواملی که باعث می شود (خود واقعی) که طور طبیعی رشد نکند، این است که چون مهم ترین احتیاج کودک و در شرایط نا مساعد از بین بردن اضطراب ، رفع تضاد و آرامش درونی است، دیگر چندان توجهی به احساسات، تمایلات و علایق و آرزو های واقعی و اصیل خود ندارد و به دنبال این است که خود را از آزار دیگران در امان نگه دارد. در نتیجه از وجود خود واقعی غافل و بی خبر می‌گردد . نهایت این که فرد راه حل همه مشکلاتی که تا کنون برای او ایجاد شده در تخیل و تصور جستجو می‌کند، یعنی ‌به این طریق موفق می شود که اولاً خود را بر جسته تر از دیگران تصور می‌کند و احساس کوچکی و حقارت خود را تسکین دهد : ثانیاًً سعی می‌کند تخیل و تضاد های خود را حل نماید، بدین معنی که در تصور ایده آلی که از خودش ترسیم کرده هیچگونه تضاد نمی بیند. از سوی دیگر چون فرد نمی تواند، خود فعلی را آن طور که هست، تحمل کند، خود ایده آل خود را کم و بیش را متعلق به خود تصور می‌کند . از خود انتظار دارد که باید به هر طریقی که شده به خود ایده آل برسد ، اما چون خود ایده آلی اساس واقع ندارد و بسیار بالا و بی نقص است ، شخص هرگز نمی تواند به آن برسد . این است که با خودش دشمن می شود، عناد و کینه می ورزد . فرافکنی در این خود بدین طریق صورت می‌گیرد ، که همان انتظار بلند پروازی هایی که از خودش انتظار دارد از دیگران هم پیدا کند . یعنی از آن ها می‌خواهد که آیده آل باشند و چون نیستند آن ها را هم خیلی پست و حقیر و ناقص می بیند (هورنای، ۱۹۵۴؛ به نقل از نجاریان ، عطاری و زرگر، ۱۳۸۸).

۲-۱-۳-۲-۳ نظریه آدلر

۲۰-۲ ابعاد شخصیتی و اختلال وسواسی – جبری

در دهه های اخیر، در زمینه ی رابطه ی بین ویژگی های شخصیتی و آسیب شناسی به ویژه اختلالات هیجانی، از نظریه ­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­­های مختلف شخصیت استفاده شده است. بسیاری از این نظریه ها مبتنی بر مدل های تحلیل عاملی است که در آن ها بر وجود چندین عامل کلی شخصیت تأکید می شود. با این وجود در سال های اخیر، یکی از با نفوذ ترین نظریه ها در زمینه ی شخصیت، مدل پنج عاملی از شخصیت (FFM) است که ازجمله ی رایج ترین و مقبول ترین مدل‌ها در باب ساختار شخصیتی بهنجار می‌باشد (رکتور^[۱۶۳] و همکاران، ۲۰۰۲). در این راستا NEO PI-R برای ارزیابی مدل پنج عاملی گسترش یافته است، که از پنج حوزه ی صفات شخصیتی گسترده تشکیل شده است و این پنج حوزه عبارتنداز: روان نژندی، برونگرایی،توافق، باز بودن به تجربه، و با وجدان بودن. و هر یک از این پنج حوزه ی گسترده صفات از شش صفت یا رویه سطح پایین ترتشکیل شده اند. تجزیه و تحلیل شخصیت در سطح این رویه های سطح پایین تر به دست آمدن تحلیل های جزئی تر و اختصاصی تر در خصوص شخصیت را ممکن می‌سازد. واگرچه علاقه ی طولانی مدتی به ارتباط صفات شخصیتی با اختلال وسواسی-جبری نیز از دیر باز وجود داشته است ولی مطالعات اندکی تفاوت‌های موجود در صفات شخصیتی ابعادی بهنجار را در افراد مبتلا به اختلال وسواسی-جبری نسبت به سایر اختلالات بالینی بررسی نموده اند.

سابقه ی مطالعات دقیق انجام یافته در باب ارتباط بین ویژگی های شخصیتی با توسعه علائم وسواس امری است که سابقه ی آن تقریبا به ۱۰۰ سال گذشته برمی گردد. ژانت^[۱۶۴] (۱۹۰۳) برای اولین بار گروهی از ویژگیهایی را توصیف ‌کرده‌است که تصور می شود که با شروع علایم اختلال وسواسی-جبری رابطه دارند. این ویژگی‌های روانی احساس ناتمامیت، عدم قطعیت، و یک حس درونی از نقص را در بر می‌گیرد. همچنین فروید (۱۹۰۸) تأکید ‌کرده‌است که که لجاجت، خست، و نظم و ترتیب، یعنی تمام اجزای شخصیت مقعدی^[۱۶۵]، به نوعی صفات مستعد کننده به روان نژندی وسواس محسوب می‌شوند. این مفهوم اولیه از آسیب پذیری شخصیت نظریه و تحقیقات تجربی را در طول یک قرن گذشته شکل داده است و هنوز هم نقش مهمی در مفهوم پردازی شخصیت وسواسی بازی می‌کند. مجموعه ای از صفاتی که اختلال شخصیت وسواسی (OCPD^[166]) را شکل می‌دهند فرض می‌شوند که احتمال آسیب پذیری به اختلال وسواسی-جبری (OCD) را افزایش می‌دهند.

بر اساس چهارمین راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-IV) اختلال شخصیت وسواس- جبری تحت عنون: “الگویی فراگیر از اشتغال ذهنی با نظم و ترتیب، کمال گرایی و کنترل فردی، در غیاب شفافیت، انعطاف پذیری وکارامدی ” توصیف می شود (انجمن روانپزشکی آمریکا، ص. ۷۲۵ ؛ به نقل از رکتور، هود^[۱۶۷]، ریچتر^[۱۶۸] و باگبی^[۱۶۹]، ۲۰۰۲). اگرچه به طور گسترده ای تاییدشده است ،که “بسیاری از افراد مبتلا به OCD، الگوی رفتارهایی که ملاک‌های لازم برای تشخیص OCPD را پر کند را ندارند” (انجمن روانپزشکی آمریکا، ص. ۷۲۷؛ به نقل از رکتور، هود، ریچتر و باگبی، ۲۰۰۲). تحقیقات تجربی درباره ی همپوشی تشخیصی بین OCD و OCP، به عنوان مثال، دامنه ی هم ابتلایی ( %۶۰-۲%) با میانگین %۶ را برای این دو اختلال تخمین زده اند (سامرفلد، هوتا، اسوینیون، ۱۹۹۸ ص .۸۷؛ به نقل از رکتور، هود، ریچتر و باگبی، ۲۰۰۲).

علاوه بر این، مطالعات مختلفی، همپوشانی آیتم های خاص میان این دو اختلال را مورد بررسی قرارداده­اند و ‌به این نتیجه رسیده ­اند که به طور معمول تنها یک یا دو مورد در هر دو اختلال به طور مشترک وجود دارند (دییا فرییا و همکاران ،۱۹۹۷). نشان داده شده است که اختلال وسواسی جبری بیشتر از اینکه با اختلال شخصیت وسواسی مرتبط باشد با سایر اختلالات محور II ازDSM رابطه دارد، که اختلالات مقابل از جمله ی آن ها می‌باشد (نرخ همبستگی در داخل پرانتز ذکر شده است): اجتنابی^[۱۷۰] (%۳۰)، وابسته^[۱۷۱] (%۲۰-%۱۰)، نمایشی^[۱۷۲] (%۲۵-%۵) و اسکیزوتایپال^[۱۷۳] (%۱۵) (سامرفلد، هوتا، اسوینیون، ۱۹۹۸). اگرچه اختلال وسواسی جبری با ‌آسیب‌های شخصیتی قابل ­ملا حظه­ای همراه است، اما ویژگی­های معرف اختلال شخصیت وسواسی- جبری به نظر نمی­رسد که ارتباط خاص و نیرومندی با ویژگی­های شخصیتی مبتلایان به اختلال شخصیت وسواسی- جبری داشته باشد.

از دیگر مطالعات انجام شده در باب رابطه ی بین صفات شخصیتی و اختلال وسواسی – جبری مطالعات چندی با به کار گیری مدل سه عاملی آیزنک (^[۱۷۴]PEN)، (ایزنک و ایزنک ۱۹۸۵) صورت گرفته است و نتایج این مطالعات نشان می‌دهد که نمرات بالا درعاملهای نوروتیسم و نمرات پایین دربرونگرایی (درونگرایی) از مدل سه عاملی ایزنگ، احتمال پیدایش اختلالات وسواسی را مطرح می کند (آیزنک و آیزنک، ۱۹۸۵؛ گری^[۱۷۵] ، ۱۹۸۱ ؛ استنلی^[۱۷۶] و همکاران، ۱۹۹۱ ؛ زینبارگ و بارلو^[۱۷۷] ، ۱۹۹۶). همچنین پنداشته می شود که اجتناب از خطر بالا در مدل زیستی-اجتماعی کلونینجر از شخصیت (کلونینجر^[۱۷۸]،۱۹۸۷) و هیجان خواهی پایین در نظریه پنج عاملی زاکرمن (زاکرمن، کوهلمن، جویرمن، تتا و کرفت^[۱۷۹]،۱۹۹۳) به شروع و نگهداری افکار و رفتارهای وسواسی کمک می نمایند ( رکتور و همکاران، ۲۰۰۲). صفات شخصیتی سطح پایین از قبیل ‌کمال‌گرایی و مسئولیت پذیری بیش از حد و نقش آن ها در اختلال وسواسی – جبری توجه زیادی را به خود جلب ‌کرده‌است(فریستون، لادوکر، گگنون^[۱۸۰] و سیبودیو^[۱۸۱]، ۱۹۹۲،۱۹۹۳؛ فراست، مارتین، لاهارت^[۱۸۲] و روزن بلیت^[۱۸۳]، ۱۹۹۰؛ فراست، استکتی، کوهن و گریس^[۱۸۴]، ۱۹۹۴؛ مک فال و ولرشیم^[۱۸۵]، ۱۹۷۹،گروه کاری شناختی اختلال وسواسی جبری، ۱۹۹۷؛ راچمن و هاجسون ، ۱۹۸۰؛ سالکووسکیس ، ۱۹۸۵؛ سامرفلد و همکاران، ۱۹۹۸).

بنا به دانسته های موجود، پژوهش در خصوص ارتباط موجود بین صفات مدل پنج عاملی از شخصیت (FFM) و اختلال وسواسی – جبری، تنها به تازگی در یک مطالعه اپیدمیولوژیک رخ داده است (ساموئلز و همکاران، ۲۰۰۰). در این مطالعه شرکت کنندگان با تشخیص اختلال وسواسی-جبری در طول عمر با شرکت کنندگان در جامعه بدون داشتن سابقه اختلال وسواسی-جبری مقایسه شدند. ،مبتلایان به اختلال وسواسی – جبری در عامل نوروتیسم و تمامی رویه­هایش نمرات بالاتری اخذ نمودند. همچنین نمرات این افراد در دو رویه از عامل باز بودن به تجارب (یعنی باز بودن به تخیلات و باز بودن نسبت به احساسات) به شکل برجسته ای بالاتر بود. در حالی که در دو رویه از عامل با وجدان بودن (یعنی شایستگی و خویشتن داری) به شکل برجسته ای نمرات پایینی اخذ کرده بودند.

باند^[۹۶] (۲۰۰۴) ۲۴ مکانیسم دفاعی را فهرست کردند که از این میان بازداری، نوع دوستی کاذب و رفتار چسبنده را مطرح کردند. اتو کرنبرک ^[۹۷](۱۹۸۰) و ملانی کلاین^[۹۸] (۱۹۷۳) دوپاره سازی، همه توانی همراه با نا ارزنده سازی ، آرمان سازی بدوی، همانندسازی فرافکنانه و انکار ساکوتیک را مطرح نمودند.

۲-۱۶- سلامت روان

سلامت روانی موضوع مهمی است که کمتر از یک قرن است، مسئولان دولتی و بهداشتی و دست اندرکاران مربوطه تلاش جدی در خصوص آن داشته اند به طوری که سازمان بهداشت جهانی، سلامت روانی را درمراقبت های اولیه بهداشتی قرار داده است. ‌بنابرین‏ لازمه زندگی سالم و پویا و رشد ‌و شکوفایی افراد داشتن سلامت روانی همانند سلامت جسمی است که این مسئله اهمیت بهداشت روانی را دو چندان می‌کند. فراهم نمودن زمینه ی سلامت فکر و روان و حفظ آن، توانایی مقابله با مشکلات و چالش‌های زندگی، توانایی داشتن تعامل در روابط سالم وصمیمانه با دیگران و داشتن زندگی هدفمند و پرباربرای هر انسانی از اهمیت زیادی برخوردار می‌باشد، در جامعه ای رو به پیشرفت که افراد بیش از گذشته در برابر موقعیت های تنش زا قرار می گیرند، به نظر می‌رسد بهداشت روانی مربوط به همه ی انسان‌ها و کل جامعه می شود

سلامتی از واژه هایی است که تعریف آن آسان به نظر می‌رسد در حالی که این واژه برای افراد مختلف معانی بسیار متفاوتی دارد. معنای لغوی ریشه ی سلامتی، کامل بودن است، این واژه در زبانهای انگلوساکسون از ریشه ای گرفته می شود که واژه های کامل، بی عیب ومقدس هم از آن گرفته شده اند (خدارحیمی ، ۱۳۷۴).

حال آنکه بهداشت روانی را حالت سازگاری نسبتا خوب، احساس بهزیستی و شکوفایی توان و استعدادهای فردی تعریف کرده‌اند.

این اصطلاح عموما برای کسی به کار می رود که در سطح بالایی از سازگاری و انطباق رفتاری و عاطفی عمل کند نه کسی که صرفا بیمار نیست . علم سلامت روان فرایند همیشگی است که از بدو تولد تا هنگام مرگ ادامه می‌یابد. این علم با چهار هدف شکوفایی توان بالقوه، شادکامی، رشد وتحول هماهنگ و زندگی مؤثر و کارآمد سعی می‌کند که از طریق آموزش به کارکنان بهداشت روانی ، پیشگیری، درمان اختلالات روانی حفظ و تداوم بهداشت روانی در اشخاص سالم، شرایطی ایجاد کند.

که شهروندان جامعه بتوانند در خانه، مدرسه، جامعه، محیط های کاری و نهایت با خویش سازگار شوند (‌رمضان خانی،۱۳۸۵).

به طور کلی دراکثر تعاریف بهداشت روانی به مفهوم سلامت روان اشاره شده و هدف آن بهزیستی و رفاه اجتماعی و سازش منطقی با مشکلات زندگی می‌باشد (حجتی،۱۳۸۷).

فرهنگ بزرگ لاروس بهداشت روانی را چنین تعریف می‌کند: استعداد روان برای هماهنگ، خوشایندو مؤثر کار کردن، برای موقعیت های دشوار انعطاف پذیربودن و برای بازیابی تعادل خود، توانایی داشتن.

ازنظرفورتیناژ (۲۰۰۸)، سلامت روان تنها عدم وجود بیماری روانی نیست، سلامت روان از زمینه زیستی نشأت می‌گیرد و سپس به صورت نوع، کمیت و کیفیت ادراکات، تفکرات، عواطف ورفتارفرد نشان داده می شود (گنجی،۱۳۸۶).

درکتاب سلامت روانی: گزارش پزشک ارشد خدمات بهداشت عمومی ، سلامت روانی ‌به این صورت تعریف شده است: داشتن کارکردهای روانی موفق در زمینه تفکر، خلق و رفتار که منجر به فعالیت‌های ثمر بخش ، روابط ارضا کننده با دیگران و توانایی انطباق باتغییر ومدارابا ناملایمات می شود

همچنین تعریفی از سلامت روانی در فرهنگ لغات روانپزشکی کمپل وجود دارد که مقبولیت وسیع و کاربرد رایجی دارد: افراد بهنجار از نظرروانی کسانی هستند که با خود و محیط اطرافشان هماهنگ و سازگارهستند و با مقتضیات فرهنگی یا قوانین اجتماع خود هماهنگی پیدا می‌کنند. این افراد ممکن است واجد انحراف طبی یا بیماری باشند ولی تا هنگامی که بیماری مذبور، استدلال، قضاوت، توانایی هوشی وتوانایی سازگاری شخصی و اجتماعی آن ها رامختل نکرده است از نظر روانی سالم یا بهنجار محسوب می‌شوند(سادوک سادوک، ۲۰۰۷، ترجمه رضایی).

۲-۱۷- خصوصیات بهداشت روانی از نظر جهودا^[۹۹]شامل:

۱-نگرش مثبت نسبت به خود: این مفهوم داشتن نظر واقعی درباره ی خود می‌باشد. هرفردی نسبت به خود وتواناییها و عدم توانایی‌ها برداشتی دارد، هرچه این برداشت به واقعیت نزدیک تر باشد و فرد تصور درستی از خود و توانایی هایش داشته باشد از سلامت روان بیشتری برخوردار است.

۲- رشد ‌و تکامل خودشکوفایی: بنا به عقیده مازلو و راجرزنهایت رشد ‌و تکامل انسان رسیدن به خودشکوفایی است و اگر شخصی پایین ترخود را به درستی پشت سر گذارد، می‌تواند به خودشکوفایی برسدو چنین فردی از سلامت روان برخوردار است.

۳- یکپارچگی و تمامیت: یکپارچگی نشان دهنده یک حالت تعادل بین رفتار و افکار مشخص می‌باشد ‌به این معنا که یک هماهنگی بین خلق ‌و عاطفه ی فرد وجود دارد داشتن یکپارچگی باعث حفظ و نگهداری ثبات و تعادل در تمامی فرایندهای زندگی می شود و شخصی که دارای یکپارچگی است، موقعیت های تنش زای زندگی را با کمترین اضطراب پشت سر می‌گذارد.

۴- استقلال: فردی که از نظر روانی دارای سلامت می‌باشد قادر است به تنهایی در امور زندگی خود تصمیم گیری نماید. چنین فردی مسئولیت رفتارهای خود را قبول می‌کند.

۵- درک واقعیت: یک فرد سالم نسبت به خود و محیط اطرافش دیدگاه و برداشت واقعی دارد و اهداف خود را متناسب با امکانات و توانایی‌های خود انتخاب می‌کند. به همین دلیل انتظار و توقع وی از خود و محیطش منطقی خواهد بود.

۶- تسلط بر محیط خود: یعنی هنگامی که فرد با موقعیت های مختلف زندگی روبرو می شود قادر است تصمیم گیری صحیح کند و خود را با شرایط وفق دهد یا شرایط را تغییر دهد.(نوقابی،۱۳۸۵)

شیوز(۲۰۰۸) در تعریف سلامت روان می نویسد:‌با اینکه یک تعریف کلی و همه جانبه ‌در مورد سلامت روان وجود ‌ندارد اما به نظر می‌رسد افراد مختلف با این تعریف موافقند که سلامت روان سطحی مثبت است که در آن فرد مسئول است، خودآگاهی نشان می‌دهد، خود هدایتگر است ، به طور منطقی رها از نگرانی است و می‌تواند با تنش های زندگی روزمره سازگاری یابد. چنین افرادی عملکرد خوبی در اجتماع داشته، در گروه مورد پذیرش قرار می گیرند و در کل از زندگی راضی هستند. وی با اعتقاد به نظرمازلو می نویسد: افراد سالم از نظر روانی که به تعالی نفس دست می‌یابند توانایی‌های زیر را دارند:

• • خودپنداره های مثبت داشته و با افراد و محیط ارتباط خوبی برقرار می‌کنند.

• • روابط نزدیک با دیگران ایجاد می‌کند.

• • خوش بین و قدر شناس بوده و از زندگی لذت می‌برند.

• • در فکر و عمل مستقل بوده و بر استاندارهای رفتاری و ارزش‌های فردی تکیه می‌کنند.

• خلاق بوده و از روش های متنوعی دراجرای وظایف و حل مشکلات استفاده می‌کنند.

آلفرد آدلر^[۱۰۰] معتقد است” زندگی بودن نیست بلکه شدن است” به عقیده ی وی فرد سالم از هشت ویژگی برخوردار است:

۱- ازمفاهیم و اهداف خودش آگاهی دارد.

۲- عملکرد مبتنی برنیرنگ و بهانه نیست.

۳- جذاب و شاداب بوده و روابط جتماعی سازنده ومثبت دارد.

۴- روابط خانوادگی صمیمی و مطلوبی داشته و جایگاه خود را به خوبی در خانواده و جامعه می شناسد. هدفمند است و اعمال بر اساس اهداف است.

۱۴بررسی اثر سرمایه فکری بر عملکرد شغلیونگ و همکاران۲۰۰۵به تجسمی از روابط علی بین اجزای سرمایه فکری و عملکرد دست یافتند

۲-۱۱ خلاصه فصل

در فصل دوم با بحث درباره مدیریت دانش و عوامل مؤثر برآن شروع شد و ادامه به معرفی سرمایه فکری و ارتباط آن با متغیرهای اقتصادی و اجتماعی پرداخته شد. این فصل در نهایت با بررسی مطالعات داخلی و خارجی مرتبط با موضوع تحقیق به پایان رسید.

فصل سوم:

ارائه مدل و روش تحقیق

فصل سوم: ارائه مدل و روش تحقیق

۳-۱ مقدمه

هدف تمام علوم، شناخت و درک دنیای پیرامون ما است. به منظور آگاهی از مسائل و مشکلات دنیای اجتماعی، روش های علمی، تغییرات قابل ملاحظه ای پیدا کردند. این روندها و حرکت ها سبب شده است که برای بررسی دشته های مختلف بشری، از روش علمی استفاده شود. از جمله ویژگی های مطالعه علمی که هدف آن حقیقت یابی است استفاده از یک روش تحقیق مناسب می‌باشد. انتخاب روش تحقیق مناسب به هدفها، ماهیت و موضع مورد تحقیق و امکانات اجرار بستگی دارد و هدف از تحقیق دسترسی و دقیق و آسان به پاسخ پرسش های تحقیق است ( ایران نژاد پاریزی، ۱۳۷۸).

۳-۲ روش تحقیق

به طور کلی روش های تحقیق را م یتوان با توجه به دو ملاک تقسیم کرد: اول، هدف تحقیق و دوم، نحوه گردآوری داده ها. برای ان اساس پژوهش حاضر از نظر هدف کاربردی و از نظر نحوه گردآوری اطلاعات، تحقیق – توصیفی از نوع همبستگی است. هدف از تحقیقات کاربردی توسعه دانش کاربردی در یک زمینه خاص است. به عبارت دیگر تحقیقات کاربردی به سمت کاربرد علمی دانش هدایت می شود.

تحقیقات توصیفی شامل مجموعه روش هایی است که هدف آن ها توصیف شرایط یا پدیده‌های مورد بررسی است. اجرا تحقیق توصیفی می‌تواند صرفاً برای شناخت بیشتر شرایط موجود یا یاری دادن بر فرایند تصمیم گیری باشد. تحقیق توصیفی را می توان به تحقیق پیمایشی، تحقیق همبستگی ، اقدام پژوهشی، بررسی موردی و تحقیق پس – رویداد تقسیم کرد ( بازرگان، سرمد، حجازی، ۱۳۸۰)

تحقیقات همبستگی، شامل کلیه تحقیقاتی است که در آن ها سعی می شود رابطه بین متغیرهای مختلف با بهره گرفتن از ضریب همبستگی، کشف و یا تعیین شود هدف تحقیق همبستگی عبارت است از درک الگوهای پیچیده رفتاری از طریق مطالعه همبستگی بین این الگوها و متغیرهایی که فرض می شود بین آن ها رابطه وجود دارد. این روش علی الخصوص در شرایطی مفید است که هدف آن کشف رابطه متغیرهایی باشد که ‌در مورد آن ها تحقیقاتی انجام نشده است ( دلاور، ۱۳۸۰).

تحقیقات همبستگی بر حسب هدف به سه دسته مطالعه همبستگی دو متغیری، تحلیل رگرسیون و تحلیل ماتریس همبستگی یا کواریانس تقسیم می‌شوند. در مالعات همبستگی دو متغیری، هدف بررسی رابطه دو به دوی متغیرهای موجود در تحقیق است. در تحلیل رگرسیون هدف پیش‌بینی تغییرات یک یا چند متغیر وابسته با توجه به تغییرات متغیرهای مستقل است. در بعضی از بررسی ها از مجموعه همبستگی های دو متغیری، متغیرهای مورد بررسی در جدولی به نام ماتریس همبستگی یا کوواریانس استفاده می شود. از جمله تحقیقاتی که در آن ها ماتریس همبستگی یا کوواریانس تحلیل می شود، تحلیل عاملی و مدل معادلات ساختاری است ( بازرگان، سرمد، حجازی، ۱۳۸۰).

‌بنابرین‏ تحقیق حاضر، از آنجایی که هدفش تعیین روابط تجربی در زمینه روابط متقابل میان اجزای سرمایه های فکری و اثرات آن ها به روی عملکرد سازمانی صنعت بانکداری استان کردستان است از نظر هدف، کاربردی و از نظر نحوه گردآوری اطلاعات، توصیف از نوع همبستگی می‌باشد.

۳-۳- متغیرهای تحقیق

در یک تحقیق برای پاسخ دادن به سوال های تحقیق و یا آزمون فرضیه‌ها، تشخیص متغیرها امری ضروری است. در این تحقیق دو نوع متغیر در نظر گرفته شده است.

الف) متغیر مستقل (علت): یک ویژگی از محیط فیزیکی یا اجتماعی است که بعد از انتخاب، دخالت یا دستکاری شدن، مقادیری را می پذیرد تا تاثیرش بر روی متغیر دیگری مشاهده شود.

ب) متغیر وابسته (معلول): متغیری است که تغییرات آن تحت تاثیر متغیر مستقل قرار می‌گیرد ( بازرگان، سرمد، حجازی، ۱۳۸۰).

د رمدل تحلیلی تحقیق متغیرهای سرمایه انسانی و سرمایه ساختاری و سرمایه مشتری به عنوان متغیر مستقل و عملکرد سازمانی به عنوان متغیر وابسته در نظر گرفته شده است.

۳-۴ تهیه شاخص برای مفاهیم متغیرها

مفاهیم متغیرها برای آنکه قابل استفاده باشند باید دارای معرف ها یا شاخص های تجربی باشند. نحوه تبدیل مفاهیم به شاخص ها در سه مرحله انجام می شد:

۱- تعریف مفاهیم

۲- نهیه شاخص های اولیه

۳- ارزیابی شاخص ( دی. ای. دواس، ۱۳۸۱).

۳-۴-۱ تعریف مفاهیم

مفاهیم صرفاً ابزارهایی هستند که کارکرد مختصر و سودمندی دارند، آن ها تلخیص انتزاعی مجموعه کاملی از رفتارها، نگرش ها و خصیصه هایی هستند که از نظر ما وجه اشتراکی دارند. کار ما در وهله اول تعریف معنایی است که برای آن مفهوم در نظر گرفته ایم و سپس پیدا مردن معرفی است برای آن مفهوم طبق معنای تعریف شده. این نظر که مفاهیم معنای واقعی یا ثابت ندارد به هرج و مرجی مفهومی می کشد و این مسئله ای است که هیچ راه حل رضایت بخشی ندارد. عملی ترین کار این است که کاملاً روشن سازیم چه تعریفی از یک مفهوم داریم و هنگام نتیجه گیری و مقایسه یافته هایمایما با یافته های سایر محققان دقیقاً همین معنی را در نظر داشته باشیم. گو اینکه م یتوان هر واژه ای را به طور دلخواه تعریف کرد، تعریف کاملاً منحصر به فرد ارزش چندانی ندارد. از آنجا که مفاهیم برای ارتباطات به کار می‌روند عاقلانه ترین کار این است که واژه ها را در رایج ترین معنای آن به کار بریم ( دی. ای. دواس، ۱۳۸۱).

مفاههیم به کاررفته شده درتحقیق حاضر عبارتند از: سرمایه انسانی، ذخیره دانش بانک است که توسط کارکنان نمایش داده می شود. سرمایه ساختاری، شامل تمامی ذخایر غیرانسانی دانش در بانک است. سرمایه مشتری، در دانش مستر در کانال های بازاریابی و روابط مشتری قرار می‌گیرد. در این تحقیق منظور از عملکرد سازمانی شعب بانک نیز ‌کار آرایی است و در واقع اندازه گیری عملکرد در سطح عملیاتی شعب بانک همان کارایی است.

۳-۴-۲ تهیه شاخص ها

فرایند رسیدن از مفاهیم انتزاعی به نقطه ای را که بتوان گویه ها ( پرسش ها) ی پرسشنامه را به گونه ای تدوین کرد که ترجمان و برگردان مفاهیم باشند « پایین آمن از نردبان انتزاع^[۱۷]» می خوانند. این مرحله از نظریه آزمایی دربرگیرنده مجموعه ای از کا‌رها است که عملیاتی کردن خوانده می شود، یعنی فرایند تصمیم گیری درباره نحوه تبدیل مفاهیم انتزاعی به چیزی مشخص تر و مستقیماً قابل مشاهده ( دی. ای. دواس، ۱۳۸۱).

شکل (۳-۱) نردبان انتزاع سرمایه فکری

سه رویکرد مهم در تیهه شاخص‌های اولیه تحقیق پرسشنامه ای وجود دارد:

۱- نخست استفاده از سنجه هایی است که در تحقیقات پیشین ساخته شده است. استفاده از شاخص های جا افتاده از مزیت بزرگ امکان مقایسه نتایج با یافته های محققان دیگر برخوردار است.